Μονή Βατοπαιδίου

Παλαιό Όνομα :Μονή Βατοπαιδίου

Σπήλαιο: Μονή που ανήκει στο Βατοπέδι ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια στο Άγιο Όρος.(Αbbot,σ.144)

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.

Από τον Παντοκράτορα συναντάμε μία άλλη κορυφογραμμή, διερχόμενοι συνεχώς διαμέσου δασών για το Βατοπεδινό. Αυτό το μοναστήρι, το οποίο, με τους επιβλητικούς του τοίχους οχυρωμένους με πύργους οι οποίοι είναι εφοδιασμένοι με κανόνια, μοιάζει περισσότερο με φρούριο παρά με μοναστικό σπίτι, τοποθετημένο σε έναν όμορφο χώρο, πάνω σ’ ένα δεσπόζον ύψωμα, το οποίο χωρίζεται από την ακτή και από έναν μικρό όρμο με πλαγιές καλυμμένες από φυτείες από ελιές και πορτοκάλια. Ο όρμος είναι το τελείωμα μιας μικρής κοιλάδας, η οποία κυκλώνεται από απόκρημνα δασώδη υψώματα, και βρέχεται από έναν χείμαρρο. Το Βατοπέδι είναι το μεγαλύτερο σε σχέση με τα άλλα μοναστήρια, εκτός από της Λαύρας που είναι το αρχαιότερο απ’ όλα, και για πρώτη φορά ιδρύθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο. Επεκτάθηκε από τον Αρκάδιο, και αφού καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς τον 9ο αιώνα, ανακαινίστηκε από τρεις πολίτες από την Ανδριανούπολη , οι οποίοι είχαν μονάσει εκεί. Αυτοί οι σπουδαίοι ευεργέτες ήταν ο Μανουήλ Κομνηνός, ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος και ο Ιωάννης Καντακουζηνός, ο τελευταίος από τους οποίους υπό το όνομα Ιωάσαφ, πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του μετά την απόσυρσή του από τον θρόνο. Κανένα μοναστήρι δεν κατέχει μεγαλύτερες εκτάσεις από φυτείες ελιών, αμπέλια, και ξένα μετόχια, τα καλύτερα από τα οποία είναι αυτά της Μολδαβίας, και κανένα άλλο δεν είναι καλύτερα εφοδιασμένο με τόσα είδη. Το θησαυροφυλάκιο παρ’όλα αυτά είναι τώρα φτωχό, ως συνέπεια της υπόθεσης την οποία το μοναστήρι είχε τελευταία εναντίον της μονής Ζωγράφου, σχετικά με την περιουσία από το μετόχι, και για την οποία υπερίσχυσε, όχι τόσο χάρη στις αποδείξεις από τα αρχαία προνόμια, όσο από τις δαπάνες των 200 κερμάτων στην Κωνσταντινούπολη. Τα συνηθισμένα ετήσια έξοδα του μοναστηριού είναι 200 κέρματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και όλοι οι δασμοί τους οποίους πληρώνουν στους Τούρκους. Τριακόσιοι μοναχοί συνδέονται με την Εκκλησία, αλλά περισσότεροι από τους μισούς είναι απόντες βρίσκονται είτε σε μετόχια είτε σε αποστολές ελεημοσύνης. Εκτός από αυτούς, υπάρχει ένας σπουδαίος αριθμός από κοσμικούς, τόσο στο μοναστήρι όσο και στα κελιά. Οι υποθέσεις του μοναστηριού κατευθύνονται από 12 ηγούμενους, μεταξύ των οποίων τα σπουδαιότερα αξιώματα είναι του σκευοφύλακα, του επίτροπου, του δίκαιου, ο οποίος έχει την φροντίδα των μαγαζιών και ο γραμματικός. Ένας από τους παλαιότερους κατοίκους, αλλά που δεν έχει καμία αρμοδιότητα στις υποθέσεις, είναι ο επίσκοπος της Μοσχόπολης, του οποίου οι φόβοι για τον Αλή Πασά τον εκδίωξαν από αυτό το μέρος 12 ή 15 χρόνια πριν.(Leake,τόμ.ΙΙΙ,σ.131- 132)
Στο λόφο γειτονικά στο μοναστήρι είναι το σχολείο του Βατοπαιδίου, τώρα άδειο, αλλά για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, υπό τον πολυμαθή Ευγένιο Βούλγαρη, από την Κέρκυρα, είχε αποκτήσει τέτοια φήμη, έτσι ώστε είχε περισσότερους μαθητές σε σχέση με τα κτίρια που μπορούσαν να τους φιλοξενήσουν, αν και περιλάμβανε 170 κελιά για τους μαθητές. (Leake,τόμ.ΙΙΙ,σ.132)
Το Βατοπαίδι έχει σπουδαία φυσικά προνόμια σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη τοποθεσία στην βορειότερη ακτή της χερσονήσου, ίσως επειδή καταλαμβάνει την πλευρά όπου βρίσκεται μία από της πόλεις της Ακτής, (Acte), αλλά οι μόνες αρχαιότητες που μπορεί κάποιος να βρει εκεί είναι οι δύο επιτύμβιες επιγραφές στην εκκλησία. Η μία από αυτές είναι αφιερωμένη στην μνήμη της Ηρούς, της κόρης του Πανγκρατίδη , και συζύγου του Αστυκρέον, γιό του Φιλίππου, του οποίου το όνομα ως Αστυκρέον προστέθηκε αργότερα. Η άλλη επιγραφή είναι στην αποθήκη της μονής , που τώρα είναι γεμάτη από λάδι. Ο Γερμανός, γιος του Ηρακλή, όταν ήταν ακόμη στη ζωή, κατασκεύασε τον τάφο του και της συζύγου του Διονυσίας, κόρης του Διονύσου, και δήλωσε ότι αν κάποιος τολμούσε να τον ανοίξει, ή να τοποθετήσει κάποιο άλλο σώμα , θα έπρεπε να πληρώσει πρόστιμο στο δημόσιο ταμείο της τάξεως των 2000 δηναρίων, και το ίδιο ποσό στην πόλη: χρονολογείται στο έτος 351, στο δεύτερο από το μήνα Πανήμου. Από το Βατοπαίδι στο Χιλαντάρι η απόσταση είναι δύο ώρες και τρία τέταρτα: ο δρόμος είναι πετρώδες και με πολλές στροφές, και διανύεις μια διαδρομή με ύψη όχι μακριά από τη θάλασσα.(Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 139-140)
Το κανάλι φαίνεται να μην έχει περισσότερο από 60 πόδια βάθος. Καθώς η ιστορία δεν κάνει καμία αναφορά για τα όσα συνέβησαν μετά τα χρόνια του Ξέρξη , τα ύδατα από τα υψώματα παρασέρνοντας λάσπη από τα υψώματα επιχωμάτωσαν το κανάλι αποχωρίζοντας το από το έδαφος με το πέρασμα των χρόνων. Θα έπρεπε ωστόσο, χωρίς περισσότερο κόπο, να ανανεωθεί : και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο στον διάπλου του Αιγαίου, ο οποίος ως επί το πλείστον καλλιεργούσε τον φόβο των Ελλήνων βαρκάρηδων εξαιτίας της ισχύς και της ακαθόριστης κατεύθυνσης των θαλάσσιων ρευμάτων γύρω από το Όρος Άθως, και των θυελλωδών ανέμων και των κυμάτων της θάλασσας, η γειτνίαση των οποίων με το βουνό αποτελεί γεγονός κατά τη διάρκεια του μισού χρόνο, τα οποία και αποδίδονται περισσότερο τρομακτικά εξαιτίας τις έλλειψης λιμανιών στον Κόλπο του Ορφανού, έτσι ώστε δεν μπορούσα όσο καιρό ήμουν στην χερσόνησο, και μολονότι προσέφερα μια υψηλή τιμή, να πείσω κανένα βαρκάρη να με μεταφέρει από τη ανατολική πλευρά της χερσονήσου στη δυτική ή ακόμη από τον Ξηροπόταμο στο Βατοπαίδι. Ο Ξέρξης άρα, ήταν απόλυτα δικαιολογημένος για τη τμήση αυτού του καναλιού, για την ασφάλεια που παρείχε στο στόλο του και την διευκόλυνση των εργασιών του καθώς και για τα πλεονεκτήματα του εδάφους, τα οποία φαίνεται σαφώς να θέλουν να βάλουν σε πειρασμό ένα τέτοιο εγχείρημα. ( Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 145)
Ωστόσο, καθώς όλοι συμφωνούν στο να προβάλλουν το Δίον ως την κοντινότερη πόλη στον ισθμό, άποψη με την οποία και ο Στράβων συμφωνεί απαριθμώντας έτσι τις πόλεις της Ακτής- Δίον,Κλεωναί,Θύσσος,Ολόφυξος,Ακρόθωοι, είναι πολύ πιθανό ότι το Δίον δεν ήταν ούτε στη βορεινή ούτε στη νότια πλευρά της χερσονήσου αλλά στη δυτική ή στον κόλπο της Ακάνθου. Σε αυτή την περίπτωση, αν γίνει αποδεκτό ότι το Βατοπαίδι και ο Αρσανάς του Χιλανδαρίου αποτελούσαν αρχαίες τοποθεσίες, θα ακολουθήσει, αν εμπιστευτούμε τη διάταξη της ονομασίας του Σκύλακα, η οποία προς το παρών δεν είναι αντίθετη προς τη μαρτυρία των ιστορικών ή του Στράβωνος, εφόσον όλοι παραλείπουν τη Χαραδρία, ότι η τελευταία τοποθεσία είναι η Ολόφυξος και αυτή του Βατοπεδίου είναι η θέση της Χαραδρίας. Όσον αφορά το Θύσσο και τη Κλεωναί, το ένα από αυτά εμφανίζεται να είχε καταλάβει κάποια τοποθεσία κοντά στη Ζωγράφου, ή στο Δοχειάρι και το άλλο στο Ξηροποτάμι. Είναι αδύνατον όμως, να φτάσουμε σε ένα συγκεκριμένο συμπέρασμα, εκτός και αν θεωρήσουμε τον περίπλου του Σκύλακα ως τη πιο αξιόπιστη πηγή σε σχέση με τις άλλες. Ο Ηρόδοτος και ο Στράβωνας φαίνεται να τοποθετούν τη Κλεωναί στην δυτικότερη τοποθεσία, ενώ ο Θουκυδίδης που συμφωνεί με τον Σκύλακα, δίνει αυτή τη τοποθεσία στο Θύσσο. Σε αυτή την περίπτωση το Ξηροποτάμι καταλαμβάνει τη τοποθεσία της Κλεωναί και ο Θύσσος βρίσκεται κοντά στο Δοχειάρι ή στη Ζωγράφου. Η ανακάλυψη κάποιας επιγραφής, θα συντελούσε σημαντικά στο να διασαφηνιστεί το ερώτημα σχετικά με τις αρχαίες τοποθεσίες της Ακτής.
( Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 150-152 )
Δυόμιση ώρες μετά τη Μονή Εσφιγμένου βρίσκεται η Μονή Βατοπαιδίου, η οποία και είναι μία από τις σημαντικότερες του Όρους. Ο Ιερός Ναός που βρίσκεται σ’ αυτήν είναι ο Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Πολύ κοντά στην τοποθεσία της σημερινής Μονής βρίσκονται τα ερείπια της άλλοτε ανθούσας σχολής του Ευγενίου του Βουλγάρεως. Από το Βατοπαίδι η ματαβάση προς τις Καρυές γίνεται απ’ αυθείας, αφήνοντας πίσω τις δύο μικρές Μονές του Παντοκράτορος και του Σταυρονικήτα. (Isambert,τόμ.Ι,σ.56 – 57)
Ο δρόμος από τη Σάνη στην Ιερισσό ακολουθεί μέχρι τέλους το ρυάκι,το οποίο συνδέει το κανάλι του Ξέρξη με μια ανοιχτή έκταση με λόφους, ο οποίος περνώντας από τον ένα κόλπο στον άλλο, χωρίζει κατά συνέπεια το λιβάδι του Πρόβλακα από τον κάμπο της Ιερισσού, καταλήγοντας στη βορειότερη ακτή σ’ ένα ακρωτήρι το οποίο εκτείνεται στη μέση της διαδρομής μεταξύ της Ιερισσού και του Βατοπεδινού μετοχίου, αποκλείοντας τη δυνατότητα της θέας από τη μια κοιλάδα στην άλλη. Στο άνοιγμα της κορυφογραμμής βρίσκεται ένα άλλο μετόχι, το οποίο ανήκει σ’ ένα από τα μοναστήρια του Αγίου Όρους και μισό μίλι πέρα από αυτό, σε ένα ύψωμα που συνορεύει με την κορυφογραμμή, βρίσκεται η Ιερισσός που αποτελείται από 150 διασκορπισμένα σπίτια, τα οποία κατοικούνται εξ’ολοκλήρου από Έλληνες και από τα οποία εκείνα που είναι πιο κοντά στη θάλασσα είναι περίπου ένα τέταρτο του μιλίου απόσταση από αυτό και μισή ώρα από το Βατοπεδινό μετόχι.( Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 147)

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.

Μονή Βατοπεδίου: Ιδιόρρυθμος και παράλιος μονή με 210 μοναχούς και από την ελεύθερη και από τη δούλη Ελλάδα από τους οποίους 15-20 είναι Σλάβοι.Βρίσκεται εκεί όπου άλλοτε υπήρχε η πόλη Χαράδριαι. Σκήτη Αγ. Δημητρίου: Ιδιόρρυθμος και μεσόγειος.Απαρτίζεται από 35 κελιά και απέχει μισή ώρα από το Βατοπέδι από το οποίο χωρίζεται από δάσος και ρεματιά.
Σκήτη Αγ.Ανδρέα (Σεράϊ): Κοινοβιακή και μεσόγειος με 800 Ρώσσους μοναχούς.Βρίσκεται κοντά στις Καρεές μέσα σε περίβολο και φαίνεται μεγάλη και πλούσια μονή. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 585-586)
Η Μονή Βατοπεδίου κείται σε απόσταση πέντε λεπτών της ώρας από όρμο της ΒΑ παραλίας της χερσονήσου του Αγ.Όρους στην κορυφή της αριστερής όχθης σε κατερχόμενη χαράδρα σε περιοχή της άλλοτε μονής Καλέτζου εκεί όπου στην αρχαιότητα υπήρχε η πόλη Χαράδριαι.Κοντά στην παραλία και σε μια απόσταση με ελιές και καστανιές που περιλαμβάνεται μεταξύ παραλίας και μονής σχηματίζει ένα είδος οχυρού ακανόνιστου σχήματος όπως όλες σχεδόν οι μόνες του Αγ.Όρους.Στον περίβολο της μονής υπάρχουν μεγάλα παράθυρα που καλύπτονται με ημικυκλικούς θόλους και προεξέχοντα οικοδομήματα άλλα από ξύλο και άλλα από λιθοδομή.Υπάρχουν λίθινες αποβάθρες εκ των οποίων η κύρια κείται μεταξύ παλιού και μέγα αρσανά και φέρει στην παρακείμενη της παραλίας βρύση που καλείται αγίασμα που καλύπτεται με θόλο και φέρει κλίμακα τεσσάρων βαθμίδων.Ο μέγας αρσανάς αποτελεί διώροφο οικοδόμημα, το οποίο στο ισόγειο παρέχει ικανό χώρο για την ανάσυρση των καϊκιών της μονής με όλο τον εξοπλισμό τους και διάφορες λέμβους και στον πάνω όροφο το ένα μέρος χρησιμεύει ως προσωρινή αποθήκη των δημητριακών που φθάνουν από τα διάφορα μετόχια (το λάδι μεταφέρεται απ’ευθείας από τη μονή) και το δεύτερο έχει δωμάτια ευπρεπισμένα και χρησιμεύει ως ξενοδοχείο για τους ξένους που φθάνουν τη νύχτα και του οποίου οι τρεις διαδοχικές πόρτες κλείνουν σε ορισμένη ώρα.Τους ξένους υποδέχεται ένας διανυκτερεύων μοναχός που καλείται αρσανάρης και αναγγέλει κρούοντας ένα εξωτερικό κουδούνι την άφιξη των ξένων, τους περιποιείται ανάλογα με τη θέση τους και τους προσφέρει τροφή που κατεβαίνει από τη μονή με σχοίνι. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 620-623)
Κοντά στη μονή κείται βόρεια του προηγούμενου αρσανά άλλος ένας.Αποτελεί ισόγειο οίκημα που χρησιμεύει ως αποθήκη.Ακόμη υπάρχει ο ισόγειος και αποτελούμενος από τέσσερα δωμάτια αρσανάς του Αγαπίου, ο διώροφος αρσανάς Αντώνιου του λογιωτάτου που έχει στο μέσο θέση για ανάσυρση πλοίου, ο ισόγειος και μικρός αρσανάς του διακόνου Δανιήλ, ο όμοιος του Γρηγορίου του Ψάλτου, ο επίσης όμοιος του προηγουμένου Γαβριήλ Μαυλίνα, υδρόμυλος με δυο μυλόπετρες ενώ μέσα στον ελαιώνα και δεξιά της μονής υπάρχει οίκημα που χρησιμεύει ως κατοικία για τους 12 υλοτόμους της μονής(οι οποίοι καλούνται Βουρδουναρέοι) ως και σταύλος με 150 αρσενικούς ημιόνους. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 623-624)
Επιπλέον κοντά στη μονή υπάρχει οικοδόμημα-κιόσκι θολωτό και ζωγραφισμένο που στηρίζεται σε μαρμάρινες κολόνες με γυάλινα παράθυρα που βρίσκεται στο δρόμο για τη μονή και έναντι της εισόδου. Το καλοκαίρι διημερεύουν στο κιόσκι οι ηγούμενοι και οι προϊστάμενοι ενώ το χειμώνα αναπαύονται οι διερχόμενοι φτωχοί.Στο μέσον του δάσους που υπάρχει κοντά στη μονή λειτουργούν τα σιδηρουργεία της. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 624)
Η μονή εορτάζει τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, κτίστηκε μετά τη μονή Λαύρας από τον Αθανάσιο, Νικόλαο και Αντώνιο-πλουσίων από την Αδριανούπολη- με την προτροπή του Αγ.Αθανασίου και καλλωπίστηκε από τους αυτοκράτορες Μανουήλ Κομνηνό, Ανδρόνικο Παλαιολόγο και Ιωάννη Καντακουζηνό ο οποίος έγινε μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ.Οι Ρώσσοι Αυτοκράτορες Θεόδωρος Ιωάννοβιτς(1588), Μιχαήλ Θεοδώροβιτς(1626) και Ιωάννης Ε’(1688) έδωσαν στους Βατοπεδινούς την άδεια να συλλέγουν ελεημοσύνη από τη Ρωσσία κάθε τέσσερα χρόνια υπέρ της μονής. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 624)
Ονομάστηκε μονή Βατοπεδίου διότι ο βασιλόπαις Αρκάδιος σώθηκε ως εκ θαύματος από βάτο πέφτοντας στη θάλασσα κοντά στο νησί της Ίμβρου γυρίζοντας από τη Ρώμη όπου συνόδευσε τον αδελφό του Ωνόριο, την αδελφή του Πλακιδία και τον γαμπρό του Κων/νο.Για το λόγο αυτό ο πατέρας του Θεοδόσιος προσέφερε πολλά στη μονή η οποία από τη βάτο και το παιδί κλήθηκε Βατοπέδι. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 624)
Στο μέσον του περιβόλου της μονής στον οποίο μπορεί να εισέλθει κανείς μέσα από τρεις στέρεες πόρτες έχει κτιστεί ναός που έχει αφιερωθεί στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος ο οποίος έχει σχήμα σταυρού σκεπάζεται από τέσσερις σφαιρικούς θόλους των οποίων η εσωτερική επιφάνεια καλύπτεται από μωσαϊκά μεγάλης αξίας τα οποία όμως υπέστησαν μεγάλη καταστροφή από πυρκαγιές από Άραβες που επέδραμαν το 1362 και Σαρακηνούς οι οποίοι λεηλάτησαν τη μονή αλλά και από φανατικούς μουσουλμάνους κατά την αρχή της Ελληνικής Επαναστάσεως. Το δάπεδο του ναού καλύπτεται από μάρμαρο και μωσαϊκό ενώ το ιερό περιβάλλεται από παλαιές εικόνες και από στήλες από πορφυρίτη σε ύψος 6 μέτρων και διαμέτρου 0,65 μ.οι οποίες μεταφέρθηκαν από τη Ρώμη με εντολή του αυτοκράτορος Θεοδοσίου. Στα δεξιά του ναού υπάρχει παρεκκλήσι του Αγ. Νικολάου και στα αριστερά παρεκκλήσι του Αγ.Δημητρίου.Εντός μαρμάρινης λάρνακος κείμενης μέσα στο ναό στα δεξιά της εισόδου φυλάσσονται τα οστά των αυτοκρατόρων Θεοδοσίου, Ανδρονίκου και Αρκαδίου και της αυτοκράτειρας Πουλχερίας.Όλα τα σκεύη του ναού λόγω του πλούτου και της τέχνης τους δηλώνουν τους μεγάλους δωρητές και προστάτες της μονής από την εποχή των αυτοκρατόρων μέχρι σήμερα.(Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 624-627)
Σε αμυντικό οχυρό και σε πύργο κοντά στο ναό βρίσκεται το κωδωνοστάσιο και πάνω από αυτό το ρολόι. Στο βάθος της αυλής της μονής υπάρχουν τα εξαρτήματα της, δηλαδή, οι αποθήκες, τα μαγαζιά και εντός ευρύχωρου εστιατορίου σώζονται τράπεζες από λευκό μάρμαρο από την εποχή του Θεοδοσίου Α’.Σε προεξοχή του περιβόλου και στην είσοδο της αυλής της μονής χτίστηκε νοσοκομείο με φαρμακείο και εκκλησία αφιερωμένη στον Αγ.Παντελεήμονα.Ενώ ένα οικοδόμημα πιο ψηλό από τα άλλα βρίσκεται στη νοτιοανατολική γωνία όπου κείται και οχυρός πύργος που χωρίζεται από την υπόλοιπη μονή με περιαιρετή γέφυρα και χρησιμεύει ως καταφύγιο των μοναχών.Στο υπόγειο της οικοδομής φυλάσσονται τα κειμήλια της μονής.Αξιόλογο είναι ένα δισκοπότηρο από μονόλιθο μαλαχίτη αρχαϊκής τέχνης που το δώρησε η αυτοκράτειρα Σοφία και είναι διακοσμημένο με χρυσό και πολύτιμους λίθους.Επάνω του έχει χαραχθεί το εξής απόσπασμα: «Πίετε εξ αυτού πάντες∙τούτο εστί το αίμα μου, το της καινής διαθήκης,το υπερ υμών και πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών».Στη μονή σε ευρύχωρη βιβλιοθήκη διατηρούνται μεγάλος αριθμός και μεγάλης αξίας χειρόγραφα από τα οποία όχι λίγα με αισχρό τρόπο αφαιρέθηκαν από τους Ευρωπαίους, καθώς ορισμένα δημοσιεύθηκαν από κάποιον Άγγλο το 1851.Τα χειρόγραφα διαρπάγησαν το 1822 από τους Τούρκους και πουλήθηκαν για 4 γρόσια την οκά αλλά ευτυχώς οι μοναχοί μπόρεσαν να αγοράσουν τα περισσότερα και τώρα η μονή έχει περίπου χίλια αρχαία χειρόγραφα όπως και περγαμηνή με τον περιώνυμο κώδικα της γεωγραφίας του αρχαίου Πτολεμαίου. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 627-628)
Εκεί υπάρχει ναΐσκος από ξηρότοιχο που τιμάται στο όνομα της Μεταμορφώσεως με εικόνες σε ανάγλυφο χαλκό διότι όσες είναι ζωγραφισμένες σε ξύλο δεν αντέχουν στις αλλαγές του καιρού.Ο ναός ανήκει στη μονή Λαύρας όπου στις 6 Αυγούστου κάθε χρόνου τελείται λειτουργία.Κοντά στο εκκλησάκι υπάρχει υπόστεγο που χρησιμεύει ως καταφύγιο των διαβατών από απρόοπτη καταιγίδα και δεξαμενη –ξερή το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου.Από την ψηλή αυτή κορυφή τίποτα δεν εμποδίζει τη θέα της γύρω περιοχής καθώς η όραση βαίνει στο άπειρο,ωραίο και μεγαλοπρεπές.Η κορυφή αυτή έχει ύψος 1935μ. και αποτελεί έναν βραχώδη κώνο,οι πλαγιές είναι απότομες και σχεδόν κατακόρυφες-κυρίως δε στη βόρεια πλευρά του βουνού -ενώ η άνοδος στην κορυφή γίνεται μόνο από τη νότια πλευρά.Από το σημείο αυτό θεάται όλη η χερσόνησος του Όρους με τα ακρωτήρια και τους όρμους της.Στην ανατολική πλευρά διακρίνονται οι- μέσα σε δάσος κείμενες- μονές Φιλοθέου και Καρακάλλου, η Ιβήρων, Σταυρονικήτα και Παντοκράτορος.Οι μονές Λαύρας και Βατοπεδίου δεν είναι ορατές καθώς η πρώτη βρίσκεται πίσω από μικρό βουνό, η δε άλλη σε ακρωτήριο.Στη ράχη της χερσονήσου οράται η μονή Κουτλουμουσίου, οι Καρυές και η σκήτη Αγ.Ανδρέα ή Σεράϊ και ο ισθμός της χερσονήσου Πρόβλακας από όπου βαθμηδόν ανελίσσεται το όρος Άθως.Η όψη της δυτικής παραλίας είναι ακόμη ωραιότερη λόγω του ποικίλου και του απότομου εδάφους της και των μονών Αγ.Παύλου, Αγ.Διονυσίου, Γρηγορίου, Σίμωνος Πέτρα, που κείται πάνω σε βράχο που μοιάζει απροσπέλαστος, Ξηροποτάμου, Αγ.Παντελεήμονος -της οποίας τα λευκά κτίρια φαίνονται σαν να επιπλέουν- ενώ οι ισομεγέθεις της χερσονήσου του Όρους χερσόνησοι Λογγού και Κασσάνδρας, ο Θερμαίος κόλπος, τα Πιέρια όρη, ο Όλυμπος, η Όσσα, το Πήλιον και προς τα ανατολικά η Θάσος στις εκβολές του Νέστου, η απόκρημνη Σαμοθράκη που μοιάζει να συναγωνίζεταυ το ύψος του γηραιού Άθω και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος συμπληρώνουν το υπέροχο τοπίο της περιοχής.(Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 669-671)
Σκήτη Αγ.Ανδρέα Η σκήτη εξαρτάται από τη μονή Βατοπεδίου, κείται στη θέση της μονής Ξέστου όπου κατά την παράδοση στα μέσα του 17ου αι. υπήρχε κελί μεγάλο και ευρύχωρο που από το μέγεθός του κλήθηκε Σεράϊ και ανηγέρθη από τον πατριάρχη Θεσσαλονίκης Αθανάσιο Πατελλάριο.Το κελί αυτό όπως και τον μικρό ναό του Αγ.Αντωνίου καλλώπησε το 1734 ο πατριάρχης Σεραφείμ Α’ από την Ακαρνανία που αποσύρθηκε στον Άθω.Το κελί αυτό παραχωρήθηκε από τη μονή Βατοπεδίου σε κάποιον Ρώσσο, αυξήθηκε προσλαμβάνοντας και άλλους Ρώσσους και δωρεές, ώστε το 1845 με τη μεσιτεία του επιφανούς Ρώσσου Ανδρέα Μουραβιέφ η σκήτη αφιερώθηκε στον Αγ. Ανδρέα και με τα προσαρτηθέντα σε αυτή οικήματα αποτέλεσε αληθινό μέγαρο που μοιάζει με μονή-στον εξωτερικό χώρο του οποίου κατασκευάστηκε δεξαμενή και νοσοκομείο. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 616)
Το καθολικό της μονής είναι πλούσια στολισμένο κατά τον ρωσσικό ρυθμό ενώ μέσα σε αργυρή θήκη φυλάσσεται η κάρα του Αγ.Ανδρέα.Η σκήτη αποτέλεσε το κέντρο των επιστημονικών εργασιών του απεσταλμένου το 1858 από τη Ρωσσία Μ.Σεβαστιανώφ ο οποίος εκτός των λοιπών έργων του κατάρτισε και τοπογραφικό χάρτη της χερσονήσου σε εννέα φύλλα. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 616-619)
Από τον Αρσανά Ζωγράφου οδός με ανηφόρες και κατηφόρες και πότε από την παραλία και πότε μέσα από δάσος πεύκων και καστανιών περνά μετά από μισή ώρα τον όρμο Γιοβάντσα και έπειτα απομακρυνόμενη από την ακτή φέρει στη Νέα Σκήτη της Αγίας Άννης ή Γουρουνήσια που απαρτίζεται από 75 κελιά μεγάλα και μικρά όπου διαμένουν Ρώσσοι μοναχοί.Αυτή έχει κοντά στην παραλία αρσανά που στερείται άφθονου ύδατος όπου υπάρχει αποβάθρα και νεώλκειο.Προς τη θέση αυτή από τη σκήτη δυσχερής και κατωφερής οδός φέρει μετά από τρία τέταρτα.Από τη νέα σκήτη οδός αρχικά ομαλή και μέσα από δάσος για μια ώρα κατέρχεται προς την παραλία και μέσα από δάσος υπερβαίνει βραχώδες ακρωτήριο και διαβαίνει ρέμα όπου και γέφυρα και κελί που λέγεται Μονοξυλίτου.Από τη θέση αυτή και κοντά στην παραλία που απέχει λίγο από την οδό φέρει (σε πορεία 7 ωρών από τη μονή Αγ.Παντελεήμονα) όπου και αποβάθρα, νεώλκειο και οίκημα πολύ ευρύχωρο.Από εδώ παραλιακή οδός απομακρυνόμενη μέσα από αγρούς στη μέση της αποστάσεως στη δυτική παραλία εισόδου στο Άγ.Όρος όπου υπάρχει φυλάκιο(Καραούλι) φέρει στο Βατοπεδινό Πύργο. (Σχινάς, τ. ΙΙ, σ. 705-706)