- Συνθήκη Αγίου Στεφάνου: Οι Μεγάλες Δυνάμεις στο Συνέδριο του Βερολίνου μείωσαν στο μισό περίπου την έκταση της τότε Μεγάλης Βουλγαρίας, ευνοώντας τον Πρέσβη Ιγνάτιεφ. Η Μεγάλη Βουλγαρία είχε δημιουργηθεί από τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και περιλάμβανε όλη τη Μακεδονία συμπεριλαμβανομένης και της Θεσσαλονίκης. Ο πληθυσμός της Μακεδονίας, αν με κάποιον τρόπο δεν προβλεπόταν η προστασία και η ασφάλειά του στη συνθήκη, θα έπρεπε να ζει στην καταπίεση και την καταδυνάστευση, ίσως ακόμη μεγαλύτερης διάρκειας από πρώτα, με τον χαρακτήρα της αντεκδίκησης και των αντιποίνων. Μα ήταν ειρωνικός ο τρόπος με τον οποίον διαψεύστηκε με μία διόρθωση το άρθρο 23 της Συνθήκης. (Mantegazza,σ. 17)