Η Αμφίπολη κατά 10ο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου. (Leake, τόμ. III, σ. 191)

• Φαίνεται, από το Οδοιπορικό της Ιερουσαλήμ, ότι την εποχή της Ελληνικής Αυτοκρατορίας υπήρχε ένας σταθμός ή τόπος αλλαγής αλόγων, στον τάφο του Ευριπίδη, ο οποίος ήταν στο δρόμο από την Αμφίπολη στην Απολλωνία, είκοσι ρωμαϊκά μίλια απόσταση από την πρώτη και έντεκα από την τελευταία. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 171)
• Η περιοχή της Αργίλου εκτεινόταν μέχρι τη δεξιά όχθη του Στρυμώνα καθώς τα Κερδύλια, το βουνό ακριβώς απέναντι από την Αμφίπολη, ήταν στην περιοχή της Αργίλου. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 172)
• Αμέσως μετά το πορθμείο του Στρυμώνα υπάρχουν μερικά εκτεταμένα ερείπια από τείχη κατασκευασμένοι από μικρές πέτρες και ασβεστοκονίαμα, ανάμεσα στα οποία εμφανίζονται αρκετές τετραγωνισμένες πέτρες ελληνικού ρυθμού. Αν και τα τείχη δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα σωρό ερειπίων, διασώζονται αρκετά τμήματά τους, ώστε να δείξουν ότι υπήρχε μια μεγάλη, τετράγωνη κατασκευή, με άλλα μικρότερα κτίρια προσκολλημένα σε αυτή. Το μεγαλύτερο μέρος από αυτά που σώζονται είναι εμφανώς από την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Από τους γηγενείς Έλληνες τα ερείπια, εσφαλμένα, ταυτίζονται με αυτά της Αμφίπολης. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 172 – 173)
• Η σύγχρονη διαδρομή από την Κωνσταντινούπολη προς τα Ορφανά και τη Θεσσαλονίκη, οδηγεί από την Πράβιστα μέσω της Πιερικής κοιλάδας, κατά μήκος της νότιας πλευράς του Παγγαίου, ακριβώς στην ίδια γραμμή με αυτή του Ξέρξη- που είναι η πιο άμεση και δε συμπίπτει με τη Ρωμαϊκή οδό ή την Εγνατία οδό, η οποία περνούσε κατά μήκος της απέναντι πλαγιάς αυτού του βουνού μέσω των Φιλίππων και της Αμφίπολης- προκειμένου να συμπεριλάβει στη γραμμή και αυτές τις δύο σημαντικές πόλεις, από τις οποίες η πρώτη ήταν Ρωμαϊκή αποικία. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 179-180)
• Κάτω από το μικρό τουρκικό χωριό Αλίμπασα ή όπως το αποκαλούν οι Έλληνες Αλιβασσιάτες, το έδαφος είναι καλυμμένο με σπασμένα κεραμικά και τμήματα κτιρίων, τα οποία σηματοδοτούν την αρχή της θέσης της Αμφίπολης. Στην άκρη του δρόμου, όπως και σε ένα παρακείμενο χωράφι, υπάρχουν σωροί από πέτρα και άλλα αντικείμενα χωρίς ορατές επιγραφές πάνω τους, τουλάχιστον σε αυτές που εξέτασα. Το έδαφος φαίνεται να είναι γεμάτο από τάφους. Εδώ ορισμένα κατάλοιπα τειχών από την Αμφίπολη είναι ορατά στην κορυφή του λόφου στα αριστερά. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 182)
• Προς τα δυτικά αυτή η μεγάλη οροσειρά παρατείνεται σχεδόν ως τη Θεσσαλονίκη, αλλά στο ένα τρίτο της απόστασης αποκτά διακλαδώσεις προς τα βόρεια,οι οποίες περικλείουν τη δυτική πλευρά της Στρυμωνικής κοιλάδας, ώστε αυτές οι εκτεταμένες πεδιάδες να περιβάλλονται ολοκληρωτικά από βουνά, με την εξαίρεση τριών ανοιγμάτων, ένα στην είσοδο του Στρυμώνα κοντά στο Ντεμίρχισαρ, άλλο στην έξοδό του στην Αμφίπολη κι ένα τρίτο στην είσοδο μιας μεγάλης διακλάδωσης που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Αγγίτης και τώρα Ανγκίστα, η οποία, μετά το πέρας της πεδιάδας της Δράμας, τον αρχαίο Δραβίσκο, και ενισχυόμενη γύρω από την πόλη και τους Φιλίππους, συναντάει τη Στρυμωνική λίμνη, έξι ή οχτώ μίλια βόρεια της Αμφίπολης. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σσ. 182 – 183)
• Η περιοχή της Αμφίπολης τώρα ονομάζεται Μάρμαρα. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 183)
• Η κατάκτηση της Αμφίπολης από τον Φίλιππο ήταν ένα από τα πιο σημαντικά βήματα για την άνοδο της Μακεδονικής δύναμης, καθώς του άνοιξε την είσοδο για τη δυτική Θράκη, και όταν προστέθηκε το Δάτος , το οποίο ήλεγχε το δεύτερο σε σημασία πέρασμα, μετά από αυτό της Αμφίπολης, οδήγησε, ώστε το σύνολο της χώρας, μέχρι το Νέστο, να ενταχθεί στο βασίλειο της Μακεδονίας. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 189)
• Η Αμφίπολη, όπως παρατηρεί ο Θουκυδίδης, κατείχε μια σημαντική θέση τόσο στη θάλασσα όσο και στην εσωτερική χώρα. Τοποθετημένη στο μοναδικό, βολικό πέρασμα κατά μήκος της παραθαλάσσιας κορυφογραμμής των βουνών που βρίσκονται ανάμεσα στα περάσματα της Αυλώνας και της Νεάπολης και ευρισκόμενη σε ένα σημείο το οποίο οδηγεί άμεσα στο κέντρο μιας από τις πιο πλούσιες και εκτεταμένες πεδιάδες της Ελλάδας, ήταν φυσικά το κέντρο πολλών δρόμων, απ’ όπου προέρχεται το όνομα Εννέα Οδοί, ονομασία την οποία ο τόπος έφερε όταν κατεχόταν από τους Ηδωνούς, πριν από τον αθηναϊκό αποικισμό. Πάνω από τη γέφυρα η λίμνη σχηματίζει έναν κόλπο στις βόρειες υπώρειες του λόφου της Αμφίπολης και κάτω από τη γέφυρα ο ποταμός κάνει το ήμισυ του κύκλου γύρω από το λόφο, ο οποίος, καθώς είναι πολύ ορμητικός σε εκείνη τη πλευρά, είναι εύκολα προσβάσιμος μόνο από τη πλευρά της συνεχόμενης κορυφογραμμής μέσω της οποίας πλησίασα από τα Ορφανά. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη ,αρχικά ένα τείχος κατά μήκος της κορυφογραμμής, τοποθετημένο στα δύο άκρα του ποταμού, αποτελούσε τη μοναδική οχύρωση της πόλης και στην κορυφή του λόφου βρισκόταν ο ναός της Αθηνάς. Αυτό ήταν το κράτος της Αμφίπολης όταν στο δέκατο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου αποτέλεσε τη σκηνή της διάσημης μάχης, μοιραίας για τους αρχηγούς και των δύο πλευρών. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 191 – 192)
• Ο Κλέων, που τράπηκε σε φυγή με την πρώτη επίθεση του Κλεαρίδα, χτυπήθηκε από έναν σκοπευτή από τη Μυρσίνα, την ίδια στιγμή που ο Βρασίδας, επιτυχής στο κέντρο, δέχθηκε ένα θανάσιμο χτύπημα, απαρατήρητος από τον εχθρό, καθώς στράφηκε από το ηττημένο κέντρο των Αθηναίων προς τη δεξιά πτέρυγα τους. Μεταφέρθηκε στην Αμφίπολη και έζησε αρκετά ώστε να πληροφορηθεί την ολοκλήρωση της νίκης του. Εξακόσιοι άνδρες σκοτώθηκαν από την πλευρά των Αθηναίων και οι υπόλοιποι πραγματοποίησαν την υποχώρηση τους από το βουνό στην Ηϊώνη. Επτά άνδρες σκοτώθηκαν από τη πλευρά του Βρασίδα. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 193 – 194)
• Έχω ήδη υπογραμμίσει ότι τα Κερδύλια ήταν ολοφάνερα το βουνό το οποίο υψώνεται πάνω από τη δεξιά όχθη του Στρυμώνα, ακριβώς απέναντι από το λόφο της Αμφίπολης. Είναι εξίσου φανερό ότι η θέση του Κλέωνα ήταν στην απέναντι πλευρά της πόλης, στο ύψος που συνδέει το λόφο της Αμφίπολης με το όρος Παγγαίο, ακριβώς στο πέρασμα των Εννέα Οδών. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 194)
• Ήταν στη μέση του χειμώνα που ακολούθησε το όγδοο έτος του πολέμου, όταν ο Βρασίδας κατέλαβε την Αμφίπολη. Αφού έπεισε τους κατοίκους της Ακάνθου και των Σταγείρων να αποσκιρτήσουν από την Αθηναϊκή συμμαχία, προέλασε με όλες τις δυνάμεις που μπόρεσε να συγκεντρώσει από τους συμμάχους του, μια νύχτα που χιόνιζε, από το Βρωμίσκο στην Άργιλο, απ’ όπου, υπό την καθοδήγηση των Αργιλίων, προχώρησε πριν το ξημέρωμα στη γέφυρα του Στρυμώνα, η οποία ήταν ελαφρά φρουρούμενη, και αφού την κατέλαβε πέρασαν στην κατοχή του όλα τα εκτός πόλεως περιουσιακά στοιχεία των Αμφιπολιτών. Αυτό το περιστατικό, μαζί με τα διχασμένα αισθήματα των ανθρώπων, που κατοικούσαν την πόλη και ειδικότερα ορισμένων Αργιλίων οι οποίοι αντιπαθούσαν πολύ τους Αθηναίους, έκαναν τους ανθρώπους με επιρροή πρόθυμους να συνθηκολογήσουν. Προς αυτούς ο ίδιος ο Βρασίδας ήταν σε μεγάλο βαθμό φίλα διακείμενος, καθώς γνώριζε ότι ο Θουκυδίδης, που διοικούσε μια αθηναϊκή μοίρα στη Θάσο, κατείχε περιουσιακά στοιχεία στα χρυσωρυχεία στο Παγγαίο, γεγονός που θα μπορούσε να του προσδώσει σημαντική επιρροή στους γείτονες και, εν καιρώ, θα μπορούσε να του επιτρέψει να προκαλέσει αντίδραση στην περιοχή.
  Η συνθηκολόγηση δρομολογήθηκε και δεν ήταν παρά το βράδυ της ίδιας μέρας κατά την οποία διαδόθηκε ότι ο Θουκυδίδης είχε φθάσει με τη ναυτική του μοίρα στην Ηϊώνη. Αν και με αυτόν τον τρόπο έσωσε εκείνο το μέρος από την κατάληψη και δεν άξιζε βαριά τιμωρία για την απώλεια της Αμφίπολης, έγινε απόδέκτης της δυσαρέσκειας του Αθηναϊκού λαού σε τέτοιο βαθμό ώστε εξορίστηκε από την Αθήνα για είκοσι χρόνια. Αυτό το γεγονός ήταν ευτυχές για την λογοτεχνία, αφού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη δημόσια θέση του προκειμένου να κατοικήσει στο κτήμα του στη Σκαπτή ύλη στο όρος Παγγαίο. Με αυτἀ τα δεδομένα είχε αρκετό χρόνο να συνθέσει το “κτήμα ες αεί”, το οποίο, όσο καιρό η Ελληνική γλώσσα υπάρχει, θα αποτελεί απόλαυση για όλους τους αναγνώστες και ένα πρότυπο γνήσιας ιστορίας. Τον καιρό του Βρασίδα η γέφυρα του Στρυμώνα πιθανόν ήταν στην ίδια θέση όπως σήμερα, οι ίδιες αιτίες τείνουν, διαχρονικά, να αναδεικνύουν αυτή τη θέση ως την πιο βολική λαμβάνοντας υπόψην τις εξωτερικές επαφές με αυτούς που κατοικούν στο λόφο της Αμφίπολης και επιπρόσθετα ήταν ακριβώς απέναντι από το κέντρο της αρχαίας πόλης. Ο Θουκυδίδης σημειώνει ότι την εποχή της εκστρατείας του Βρασίδα η γέφυρα βρισκόταν σε μικρή απόσταση από τη πόλη και δεν υπήρχαν τότε, όπως τον καιρό που έγραφε την ιστορία του, τείχη εκτεινόμενα από τη πόλη ως το ποτάμι (κατέστησαν τόν στρατόν πρόσω επί την γέφυρα του ποταμού. Με αυτή και δύο ακόμη αναφορές που κάνει για τις οχυρώσεις της Αμφίπολης υποδεικνύει πολύ εύγλωττα τις αλλαγές που έγιναν στις οχυρώσεις του χώρου και τον τρόπο με τον οποίο οχυρώθηκε διεξοδικώς. Ο Άγνων, ο ιδρυτής της αθηναϊκής αποικίας, φαίνεται πως ήταν ικανοποιημένος χτίζοντας ένα τείχος κατά μήκος του ισθμού της χερσονήσου, το οποίο κατέληγε και στα δύο πέρατα του ποταμού και άφηνε το δυτικό ημικύκλιο του λόφου στη φυσική προστασία των γκρεμών του. Η μόνη προσθήκη η οποία φαίνεται πως πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των δεκαπέντε ετών που μεσολάβησαν μεταξύ της θεμελίωσης και της μάχης ήταν ένα σταύρωμα ή δημιουργία πασσαλόπηκτης οχύρωσης με πύλες πίσω από το Μακρό Τείχος, στα πιο προσιτά σημεία του λόφου, γιατί ο Θουκυδίδης αφηγείται ότι ο Βρασίδας εξήλθε από μια πασσαλόπηκτη πύλη και έπειτα μέσω της πρώτης πύλης του Μακρού Τείχους. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 194 – 197)
• Όταν οι Αθηναίοι ανακατέλαβαν την Αμφίπολη, όπως ήταν φυσικό, ξεκίνησαν να την οχυρώνουν περισσότερο σωστά. Το Μακρό Τείχος φαίνεται πως ήταν παραμελημένο ή κατεστραμμένο. Η κορυφή του υψώματος περιβαλλόταν στο σύνολο της με τείχη, υπολλείματα των οποίων σώζονται ακόμη. Ολόκληρη η βόρεια πλευρά του λόφου, εκεί που βρίσκεται το σημερινό χωριό, περικλειόταν,πιθανόν, με ένα τείχος, το οποίο απέληγε στη λίμνη και συμπεριλάμβανε εντός του τη γέφυρα του Στρυμώνα. Κατά συνέπεια ο δρόμος που οδηγεί από την ακτή στις πεδιάδες που βρίσκονται ανατολικά της λίμνης περνούσε κάτω από τα ανατολικά τείχη της πόλης και αυτός που οδηγούσε στις δυτικές πεδιάδες μέσω των οχυρώσεων και πάνω από τη γέφυρα.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 197)
• Η Αμφίπολη βρισκόταν,πιθανόν, σε αυτή την κατάσταση όταν την πολιόρκησε και την κατέλαβε ο Φίλιππος.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 198)
• Η κάτω στρυμωνική κοιλάδα, η οποία εκτείνεται από το Ντεμίρχισαρ ως τον Ανγκίστα και την τοποθεσία της Αμφίπολης, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες μακεδονικές πεδιάδες.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 201)
• Ο Αρριανός καταδεικνύει ξεκάθαρα ότι ο Όρβηλος ήταν το μεγάλο βουνό το οποίο ξεκινώντας από την πεδιάδα του Στρυμώνα και τη λίμνη εκτείνεται προς τις πηγές του Στρυμώνα, όπου ενώνεται με την κορυφή που ονομάζεται Σκώμιο, από την οποία πήγαζε το ποτάμι. Σύμφωνα με την περιγραφή της εκστρατείας του Μ.Αλεξάνδρου ενάντια στους Τριβαλλούς ο Αρριανός επισημαίνει ότι ο Αλέξανδρος πηγαίνοντας από την Αμφίπολη προς το Νέστο είχε στα αριστερά του τους Φιλίππους και το όρος Όρβηλος. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 211)
• Οι Δόβηρες μάλλον μοιράζονταν το όρος Παγγαίο με τους Παίονες και τους Πιερείς και κατοικούσαν πιθανώς στη βόρεια πλευρά του, όπου κατά την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρχε σταθμός ή μέρος που άλλαζαν άλογα, το οποίο ονομαζόταν Δομερός, μεταξύ της Αμφιπόλεως και των Φιλίππων. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 212)
• Ο Αλέξανδρος Α΄ εκμεταλλεύτηκε τα μεταλλωρυχεία στο Βισαλτικό όρος, το οποίο χωρίζεται από το όρος Παγγαίο με το πέρασμα της Αμφίπολης. Η συνέχεια αυτού του όρους προς το σύγχρονο Σoχό,ήταν η αρχαία Δύσωρος.(Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 212-213)
• Ο Απολλόδωρος μας άφησε παραδόσεις καταδεικνύοντας τη σύνδεση ανάμεσα στους βασιλείς των Ηδωνών και στους μύθους των Βάκχων και των Σατύρων.Οι Ορέσκιοι πιθανώς κατοίκησαν τα βουνά πάνω από τον Δραβίσκο, στα οποία βρισκόταν το μαντείο του Βάκχου, ένα επίθετο του οποίου ήταν ορέσκιος.Είναι αξιοπρόσεκτο με μια γενική αναφορά στα ασημένια νομίσματα της Μακεδονίας και της Θράκης πόσο μεγάλη ποσότητα από αυτά ανήκαν σε μέρη κοντά στα αργυρωρυχεία.Σε αυτά ανήκαν τα νομίσματα από τα εξής μέρη: Άκανθος, Νεάπολη, Τράγιλος, Όσσα, Βισαλτία, Φίλιπποι και αυτά που επιγράφονταν “Μακεδόνων πρώτης”, τα οποία κόπηκαν στην Αμφίπολη μετά την ρωμαϊκή κατάκτηση.Βρίσκουμε χρυσά νομίσματα του Φιλίππου στην έρευνα των ορυχείων των Κρηνίδων.(Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 214)
• Ο Νορβανός ακούγοντας για την κίνηση του εχθρού στους Φιλίππους αρχικά εκκένωσε το στρατόπεδο και λίγο αργότερα το Σύμβολο, από όπου υποχώρησε στην Αμφίπολη. Με την κατοχή του Συμβόλου οι στρατιώτες του Κάσσιου εξασφάλισαν μια σίγουρη επικοινωνία με τη θάλασσα και συγχρόνως απέκτησαν ασφάλεια για τις επιθέσεις για λεηλασία στα πεδινά.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 218)
• Ο Μάρκος Αντώνιος μόλις έφτασε στην Αμφίπολη αμέσως στρατοπέδευσε στην πεδιάδα σε απόσταση οκτώ σταδίων από τον εχθρό, όπου ενδυνάμωσε το στρατόπεδό του με χαρακώματα και οχυρά και άνοιξε πηγάδια τα οποία, σε αυτή την ελώδη πεδιάδα, προσέφεραν ποσότητα νερού.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 218)
• Η κίνηση του Αντωνίου, η οποία ήταν αρχικά το σχέδιο του, είχε το πλεονέκτημα να είναι στην πλευρά του εχθρού που βρισκόταν πιο κοντά στην Αμφίπολη και ήταν πιο εύκολη η εκτέλεση όταν κατέκτησε τα υψώματα κοντά στην Πράβιστα, μετά το θάνατο του Κάσσιου.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 221)
• Υπάρχουν κάποιες ανακρίβειες στον Αππιανό καθώς δεν είχε σωστή γνώση της χώρας. Υπέθεσε ότι τα έλη στην κοιλάδα των Φιλίππων εκτείνονταν, αν όχι μέχρι τη θάλασσα τουλάχιστον όχι σε μεγάλη απόσταση από αυτήν. Φαίνεται ότι δεν γνώριζε ότι η κοιλάδα ήταν τελείως αποκομμένη από τη θάλασσα με μια σειρά από λόφους και σε κανένα σημείο δεν προσέγγιζε την ακτή.Υπολογίζει την απόσταση μεταξύ του στρατοπέδου του Αντωνίου και της Αμφίπολης σε 350 στάδια ενώ αυτό ήταν ολόκληρο το μήκος της κατώτερης κοιλάδας του Στρυμονικού, όπως πράγματι είχε προηγουμένως σωστά διαπιστώσει. Ο Δίων ο Κάσσιος επίσης, παρόλο που ήταν σωστά πληροφορημένος κάνει μια παρατήρηση λίγο ανακριβή.Έλεγε ότι ενώ ο Νορβάνος και ο Σάξας σκόπευαν να κατακτήσουν τη συντομότερη πορεία προς τα όρη των Σαπών, οι εχθροί τους περικύκλωσαν στις Κρηνίδες και έφτασαν στους Φιλίππους καθώς τότε οι Κρηνίδες και οι Φίλιπποι δεν ήταν το ίδιο μέρος όπως μας βεβαιώνει ο Αππιανός. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 223)
• Θεωρώ το Δάτος ως το ίδιο μέρος με τη Νεάπολη. Ο Σκύλαξ, ωστόσο, διαχωρίζει τα δύο μέρη αλλά προσθέτει πως το Δάτος αποτελούσε Αθηναϊκή αποικία, όχι όμως το αρχαίο Δάτος, αλλά μια πολύ νεότερη αποικία των Αθηναίων στη Θράκη.Προφανώς όμως στο σημείο αυτό το κείμενο του είχε φθαρεί, όπως και σε πολλά άλλα σημεία και στην πραγματικότητα εννοούσε ότι η Νεάπολη ήταν μια αποικία την οποία οι Αθηναίοι είχαν ιδρύσει στο Δάτος. Ο Ζηνόβιος και ο Ευστάθιος από την άλλη, υποστηρίζουν πως το Δάτος ήταν αποικία της Θάσου, πιθανότατα όπως αυτές που οι Θάσιοι είχαν διαδοχικά στην ακτή απέναντι από το νησί τους, ενώ υπήρχε κάθε λόγος να πιστεύεται ότι οι Αθηναίοι δεν είχαν καμία βάση στη Θράκη μέχρι την υποβάθμιση της Θάσου, η οποία δεν συνέβη μέχρι το έτος 463 π.Χ., ούτε καμία μόνιμη εγκατάσταση μέχρι την ίδρυση της Αμφίπολης από τον Άγνωνα, 26 χρόνια αργότερα, καθώς οι προηγούμενες τους προσπάθειες είχαν αποδειχθεί ανεπιτυχείς.Η Αισύμη υπήρξε μία από τις αποικίες των Θασίων, ήδη από την αρχαιότητα -όπως αναφέρεται από τον Όμηρο ενώ είναι πιο πιθανό το να έχει κατακτήσει την τοποθεσία το Δάτος, όπου η αποικία της Νεάπολης ιδρύθηκε αργότερα, αλλά η Αισύμη συνέχιζε ακόμα να υπάρχει με αυτό το όνομα τον όγδοο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου, όταν, μαζί με τη Γαληψό παραδόθηκε στον Βρασίδα. Στη συνέχεια ονομάστηκε Ημαθία, όπως μάθαμε από τον Στέφανο και ο Λίβιος την αναφέρει με αυτό το όνομα, καθώς μαζί με την Αμφίπολη και με τις άλλες πόλεις της Θρακικής ακτής, έκλεισε τις πύλες της εναντίον των Ρωμαίων υπό τον ύπατο Οστίλιο στον Περσικό Πόλεμο το 170 π.Χ.
  Αφού ο Αγγίτης ήταν το όνομα που αποδίδονταν στον ποταμό ο οποίος πήγαζε από τους Φιλίππους, τότε η διακλάδωση από το Νευροκόπι ήταν ο Ζυγάκτης ποταμός, που συμφωνεί τέλεια με τα γεγονότα που σχετίζονται με τον Αππιανό: ότι πολλοί από τους ηττημένους οπαδούς του Βρούτου υποχώρησαν στα βουνά από την κοιλάδα του Ζυγάκτη. Ήταν στην πραγματικότητα η μόνη διαδρομή προς το εσωτερικό που τους προσφέρονταν. Αν και αυτό το ρεύμα είναι πολύ μακρύτερο αν όχι και μεγαλύτερο απο τον Αγγίτη, ο Ηρόδοτος αποδεικνύει ότι το ενωμένο ποτάμι πήρε το όνομά του από τη διακλάδωση των Φιλίππων. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 224-225)
• Θεωρώ ότι το Ζερβοχώρι είναι η Ηράκλεια Σιντική για τους ακόλουθους λόγους.1)Η Ηράκλεια βρισκόταν κοντά στον Στρυμόνα, ξεχωρίζοντας από άλλες πόλεις της ίδιας ονομασίας, ως Ηράκλεια Στρυμόνος.2)Η Σιντική βρισκόταν στα δεξιά του Στρυμόνα, ενώ ο Λίβιος μας ενημερώνει ότι όταν η Μακεδονία ήταν χωρισμένη σε τέσσερις επαρχίες με την ρωμαϊκή κατάκτηση, η Σιντική ήταν συνδεδεμένη με τη Βισαλτία στην Πρώτη Μακεδονία, της οποίας η πρωτεύουσα ήταν η Αμφίπολις καθώς όλα τα υπόλοιπα τμήματα της χώρας ανάμεσα στον Στρυμόνα και στον Αξιό είχαν αποδοθεί στην δεύτερη Μακεδονία , της οποίας η πρωτεύουσα ήταν η Θεσσαλονίκη.3) Η θέση του Ζερβοχωρίου ταιριάζει με αυτή την οποία το Συνοπτικό Οδοιπορικό αποδίδει στην Ηράκλεια αναφορικά με τους Φιλίππους καθώς υποδηλώνεται σε δυο διαφορετικούς ρωμαϊκούς δρόμους από τη μια πόλη στην άλλη. Και οι δύο δρόμοι ήταν σε μικρή σχετικά απόσταση μεταξύ των Φιλίππων και του Ζερβοχωρίου.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 226-227)
• Η απόσταση από την Ευπορία στην Ηράκλεια σε συνδυασμό με το όνομα, φανερώνει ότι βρισκόταν ένα πορθμείο κατά μήκος της λίμνης, πιθανώς στο σημείο όπου η λίμνη αρχίζει να στενεύει, 3 ή 4 μίλια στα νοτιοδυτικά της Αμφίπολης αλλά περισσότερο στη δυτική πλευρά της λίμνης. Η Ευπορία ονομάστηκε έτσι από τον Πτολεμαίο ανάμεσα στις πόλεις της Βισαλτίας μαζί με την Όσσα και την Άργιλο και πιθανώς ο ποταμός που συναντά τον Στρυμόνα κάτω από τη γέφυρα του Νεοχωρίου ή της Αμφίπολης είναι η αρχαία Βισαλτία.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 228)
• Την πτώση της Πύδνας ακολούθησε η παράδοση της Πέλλας και της Αμφίπολης στον Κάσσανδρο. Ο τελευταίος σύντομα επιβεβαίωσε την αξίωσή του στον μακεδονικό θρόνο, αφού παντρεύτηκε την αδελφή του Αλεξάνδρου, εκτέλεσε τη μητέρα του και φυλάκισε τη χήρα και το γιο του στην Αμφίπολη, όπου και μερικά χρόνια αργότερα δολοφονήθηκαν. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 434)
• Σχετικά με αυτό το μέρος, το οποίο το Οδοιπορικό αναφέρει με το παραφθαρμένο όνομα Τρίουλο, αποτελεί παρατήρηση του M.Cousinery, o οποίος διέμενε ως Γάλλος πρέσβης στη Θεσσαλονίκη,ότι νομίσματα με την επιγραφή ΤΡΑΙΛΙΟΝ βρέθηκαν κοντά στην Αμφίπολη,από όπου συνάγεται το συμπέρασμα ότι το Τρίουλο είναι παραφθορά του Τραίλιον.Το πραγματικό όνομα, ωστόσο, υποπτεύομαι ότι είναι Τράγιλος,καθώς ο Στέφανος δείχνει ότι υπήρχε μια μακεδονική πόλη με το όνομα Τράγιλος, που αποτελεί αναμφίβολα την πραγματική ανάγνωση του Βράγιλος ή Δράγιλος,όπως επισημάνθηκε στον Ιεροκλή μεταξύ των πόλεων της πρώτης ή υπατικής Μακεδονίας και τοποθετείται προφανώς όχι μακριά από την Παρθικόπολη και την Ηράκλεια Στρυμόνος.Στην τοπική μορφή του ονόματος, το Γ μπορεί και να παραλειφθεί, έτσι ώστε το ΤΡΑΙΛΙΟΝ του νομίσματος να αντιπροσωπεύει το ελληνικό Τραγιλίων.Το Τρίουλο της Τραπέζης θα πρέπει τότε να διορθωθεί ως Τραίλιον.Η Τράγιλος σε αυτήν την περίπτωση, βρισκόταν στους πρόποδες του όρους Παγγαίου απέναντι από τους Φιλίππους.Το πραγματικό όνομα της τοποθεσίας ανατολικά της Ευπορίας, που στην Tράπεζα αναγράφεται ως Γραίρο,πρέπει να είναι Γάζωρος και μαθαίνουμε από τον Στέφανο ότι πρόκειται για μακεδονική πόλη και από τον Πτολεμαίο ότι βρισκόταν στην χώρα των Ηδωνών.
  Η Γάζωρος πιθανώς βρισκόταν ανάμεσα στην Τράγιλο και την Ευπορία προς το βορειοδυτικό άκρο του όρους Παγγαίου.Η Βέργα τοποθετημένη, κατά τον Πτολεμαίο, στα σύνορα της Ηδωνίας,όπως και κοντά στους Οδόμαντες, οι οποίοι, εκείνη την εποχή, κατείχαν τις Σέρρες και τη Σκοτούσσα, φαίνεται πως ήταν κοντά στην ακτή της λίμνης του Στρυμόνα, κοντά στο σύγχρονο Ταχινό.Ο Σκύμνος το περιγράφει να κείται στο στόμιο του Στρυμόνα.Εάν το Ζερβοχώρι ήταν η τοποθεσία της Ηράκλειας Σιντικής είναι πιθανό ότι μια σημαντική περιφέρεια στα βόρεια αυτής της τοποθεσίας και στα δεξιά του Στρυμόνα περιλαμβανόταν στη Σιντική και ακολούθως και η Νιγρίτα ήταν είτε η Τρίστολος είτε η Παρθικόπολη,καθώς αυτές είναι οι δυο πόλεις,εκτός της Ηράκλειας που ο Πτολεμαίος αποδίδει στη Σιντική.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 228-229)
• Το διάταγμα για τη διαίρεση της Μακεδονίας σε τέσσερις περιφέρειες εκδόθηκε από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο το 167 π.Χ., το έτος μετά την κατάκτηση. Αναγνώστηκε στην Αμφίπολη στους συναθροισμένους Μακεδόνες από τον Αιμίλιο Παύλο και μετά τους μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον πραίτωρα Οκτάβιο.(Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 480)
• Η Πρώτη Μακεδονία συμπεριλάμβανε όλες τις προηγούμενες κτήσεις του Περσέα στη Θράκη στα ανατολικά του Νέστου με εξαίρεση τις τρεις κύριες παραθαλάσσιες πόλεις ανάμεσα στον ποταμό και τη Χερσόνησο. Περιλάμβανε, επίσης, την περιοχή ανάμεσα στο Νέστο και στο Στρυμόνα πιθανώς μέχρι τις πηγές των ποταμών μαζί με τη Σιντική και τη Βισαλτία στα δεξιά του Στρυμόνα. Η Αμφίπολις, η πρωτεύουσα της περιοχής περιγράφεται ως η κυρίως άμυνα της Μακεδονίας στα ανατολικά. Έχουμε μια εικόνα της νύξης που κάνει ο ιστορικός για τα ορυχεία του Παγγαίου όρους που διοικούσε η Αμφίπολη, στα πολυάριθμα ασημένια νομίσματα της εποχής της τετραρχίας με το κεφάλι της θεότητας της Αμφίπολης- Αρτέμιδος Ταυροπόλου – με όψη που απεικόνιζε το ρόπαλο του Ηρακλή με στεφάνι βελανιδιάς και την επιγραφή “Μακεδόνων πρώτης”. Αυτά τα νομίσματα προφανώς είχαν κοπεί στην Αμφίπολη.(Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 483)
• Το πολεμοχαρές έθνος των Βεττών αναφέρεται μαζί με την Πέλλα, την Έδεσσα και τη Βέροια καθώς αποτελεί τμήμα της τρίτης περιφέρειας. Είναι προφανώς οι Βοττιαίοι. Η Βοττιαία της Χαλκιδικής είχε εξαφανιστεί από καιρό. Μαρτυρίες από νομίσματα που συμφωνούν με τον Πολύβιο και τον Στράβωνα βεβαιώνουν ότι οι μεγάλες παραθαλάσσιες πεδιάδες μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση χωρίστηκαν ανάμεσα στους Βοττιαίους και τους Αμφαξιούς. Το κυρίως μέρος των τελευταίων όπως μαθαίνουμε από τον Πτολεμαίο ήταν η Θεσσαλονίκη ενώ των πρώτων ήταν η Άλωρος. Η δύναμη του φιλοπόλεμου γένους των Βοττιαίων πήγαζε από τη διασταύρωση των ποταμών και ελών ενώ ως φυσικές άμυνες είχαν διατηρηθεί στην ίδια θέση κάποιοι αμιγείς Έλληνες μέχρι σήμερα εν μέσω Βούλγαρων και Τούρκων.Εκεί βρέθηκε ένα ασημένιο τετράδραχμο με την επιγραφή “Μακεδόνων δευτέρας”, κομμένο πιθανώς στη Θεσσαλονίκη, της οποίας πόλης κανένα νόμισμα με το όνομά της δεν βρέθηκε παλιότερα από την ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Το ασήμι των ορυχείων του Νίσβορου ίσως να προμήθευσε τα νομισματοκοπεία της Δεύτερης Μακεδονίας. Δεν ανακαλύφθηκαν καθόλου ασημένια νομίσματα στην Τρίτη και Τέταρτη Μακεδονία ούτε είναι γνωστό αν κάποια από αυτές τις περιοχές κατείχε ορυχεία. Το μόνο νόμισμα που έκανε αναφορά στην τετραρχία πέρα από αυτά που ήδη αναφέρθηκαν, είναι ένα μικρό μπρούντζινο νόμισμα τόσο σπάνιο που συνάντησα μόνο ένα. Φέρει την επιγραφή “Μ. τετάρτης” και έχει στη μια πλευρά τους Διόσκουρους έφιππους και στην άλλη το κεφάλι της Αθηνάς. Υπάρχει ένα ακόμη νόμισμα της Τέταρτης Μακεδονίας στο Μουσείο του Καίσαρα, με το κεφάλι του Δία στη μία όψη και στην άλλη όψη το συνήθη μακεδονικό τύπο ενός ροπάλου με στεφάνι βελανιδιάς, με την επιγραφή “Μακεδόνων τετάρτης”. Σύμφωνα με τον Λίβιο αυτά κόπηκαν στην Πελαγονία. Η σπανιότητα αυτών των νομισμάτων της μακεδονικής τετραρχίας εκτός από αυτά που κόπηκαν στην Αμφίπολη, αποδίδεται στη μικρή τους διάρκεια. Μόνο 18 χρόνια μετά από το διάταγμα της Αμφίπολης, ο Ανδρίσκος, που αυτοαποκαλούνταν Φίλιππος, γιος του Περσέα, ανακατάλαβε όλη τη Μακεδονία αλλά νικήθηκε και παραδόθηκε το επόμενο έτος στον Καικίλιο Μέτελλο και οι Μακεδόνες έγιναν υποτελείς, και η χώρα πιθανώς κυβερνιόταν από έναν πραίτωρα όπως και η Αχαΐα μετά την καταστροφή της Κορίνθου, που συνέβη δυο χρόνια μετά, το 146 π.Χ. Από τότε μέχρι τη βασιλεία του Αυγούστου οι Ρωμαίοι είχαν το δύσκολο καθήκον της υπεράσπισης της Μακεδονίας απέναντι σε λαούς της Ιλλυρίας και της Θράκης και σε αυτήν την περίοδο ίδρυσαν αποικίες στους Φιλίππους, στην Πέλλα, στους Στόβους και στο Δίον. (Leake,τομ. ΙΙΙ, σ. 486-487)
• Υπάρχει, ενδεχομένως, άλλη μια αρχαία πόλη, την οποία ορισμένοι μπορεί να τείνουν να τοποθετήσουν στα Ορφανά και κατά προτίμηση στις Φαγρές, δηλαδή τη Μυρσίνα των Ηδωνών. Σε αυτή την υπόθεση μπορεί να αντιταχθεί ότι οι Ηδωνοί, ήδη από τον Περσικό πόλεμο, δεν είχαν στην κατοχή τους παραθαλάσσια κομμάτια γης, και αν η Μυρσίνα βρισκόταν δίπλα στη θάλασσα, το όνομα της δύσκολα θα παραλειπόταν από τον Ηρόδοτο, στην περιγραφή του για την πορεία του Ξέρξη, ή από τον Σκύλακα στον Περίπλου του για αυτήν την ακτή. Η Μυρσίνα κατα συνέπεια βρισκόταν στο εσωτερικό, προς τα βόρεια του βουνού Παγγαίου, όπου οι Ηδωνοί κατείχαν τότε το σύνολο της περιοχής μέχρι τη Δραβέσκα, και πιθανόν ήταν πολύ κοντά στην περιοχή της Αμφίπολης, η οποία, πριν τον Αθηναϊκό αποικισμό, ήταν απλά ένα δευτερεύον μέρος, με την ονομασία Εννέα Οδοί, στην περιοχή της Μυρσίνας, την κύρια ελληνική πόλη, εκείνη την εποχή, σε αυτό το μέρος της Θράκη. Όταν η Αμφίπολη αναδείχθηκε, η Μυρσίνα φυσικά παρήκμασε. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 180 – 181)
• Το βουνό Όστροβα και Βραστά χωρίζεται από το Πιρνάρι μόνο από το πέρασμα του κόλπου της Αμφίπολης. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σελ.182).
• Η Αισύμη συνέχιζε ακόμα να υπάρχει με αυτό το όνομα τον όγδοο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου, όταν, μαζί με τη Γαληψό παραδόθηκε στο Βρασίδα. Στη συνέχεια ονομάστηκε Εμάνθια, όπως μάθαμε από τον Στέφανο, και ο Λίβιος την αναφέρει με αυτό το όνομα, που μαζί με την Αμφίπολη και με τις άλλες πόλεις της Θρακικής ακτής, έκλεισε τις πύλες της εναντίον των Ρωμαίων υπό τον ύπατο Χοστίλιο στον Περσικό Πόλεμο το 170 π.Χ. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 224)

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.

Δεν υπάρχει περιεχόμενο για τον συγκεκριμένο περιηγητή για να καταχωρηθεί.