> Περιηγητές > Frazer > Το άρωμα τριαντάφυλλο του Κασανλίκ

Το άρωμα τριαντάφυλλο του Κασανλίκ

  • Το Κασανλίκ είναι μια μικρή πόλη στην πεδιάδα της Θράκης στη σκιά των Βαλκανίων. Η πεδιάδα είναι απόλυτα επίπεδη και τα βουνά που την περιστοιχίζουν υψώνονται κατακόρυφα. Δεν υπάρχει κυματισμός. Όλες οι πεδιάδες συνιστούν το βυθό στραγγισμένων λιμνών που τις αγκαλιάζουν λόφοι. Ένα μεγάλο μέρος της πεδιάδας της Θράκης έχει αφιερωθεί στα τριαντάφυλλα. Στην περιοχή όπου το Κασανλίκ είναι το κέντρο υπάρχουν 173 χωριά που ασχολούνται με την καλλιέργεια τριαντάφυλλου. Ενώ σε άλλες περιοχές οι χωρικοί καλλιεργούν σιτάρι και σίκαλη και τροφή για τα κοπάδια εδώ όλα τα χωράφια είναι γεμάτα τριαντάφυλλα. Είναι ο μεγαλύτερος κήπος ρόδων σε όλο τον κόσμο-80 μίλια μακρύς. Ο κόσμος είναι ξετρελαμένος με τα τριαντάφυλλα. Ο αέρας είναι βαρύς από το άρωμα τους. Δεν είναι ο πλούτος του εδάφους που παράγει αυτή την αφθονία αλλά υπάρχει ένα ιδιαίτερο στοιχείο –όπως με το έδαφος της Καμπανίας που ευνοεί το σταφύλι-που βοηθά το τριαντάφυλλο να βγάζει ένα τόσο ιδιαίτερο άρωμα.Η καλλιέργεια τριαντάφυλλου είναι κληρονομιά από τους Οθωμανούς. Καλλιεργούσαν τα τριαντάφυλλα, απέσταζαν το άρωμα και τροφοδοτούσαν τα χαρέμια των πασάδων στην Κων/πολη. Τώρα έχει χαθεί ο ερασιτέχνης Οθωμανός και υπάρχουν μεγάλες φίρμες που ενδιαφέρονται για τα τριαντάφυλλα, όπως ο Αμερικάνος ενδιαφέρεται για το αλεύρι, που πλειοδοτούν για το ποια θα αγοράσει το προϊόν ολόκληρων χωριών πριν ακόμη τα φυτά δώσουν ανθό. Οι εταιρίες αυτές ενδιαφέρονταν για τον εμπορικό ανταγωνισμό και είχαν αντιπροσώπους σε Παρίσι, Λονδίνο και Νέα Υόρκη.(Frazer,σ. 93-94)
  • Η απόσταξη τριαντάφυλλου άρχισε στην Περσία. Η λέξη «atâr» είναι περσική και σημαίνει άρωμα. Μέχρι πριν τριακόσια χρόνια το μόνο που μπορούσαν να πάρουν ήταν ροδόνερο. Στην αρχή του δεκάτου εβδόμου αιώνα ανακαλύφθηκε η μέθοδος με την οποία μπορούσαν να πάρουν την πραγματική ουσία του αρώματος. Από την Περσία αυτή η τεχνική πέρασε στην Αραβία, μετά στις Βαρβαρικές χώρες και από εκεί ένας περιπλανώμενος Τούρκος έφερε μια τριανταφυλλιά στο Κασανλίκ.Η Rosa damascena που καλλιεργείται σε μεγάλο βαθμό είναι ίδια με το αντίστοιχο φυτό που υπάρχει στην Τύνιδα –αν και πλέον παράγεται σε μικρότερες ποσότητες.Η Rosa alba ακολουθεί αντίστροφη πορεία από την Οθωμανική αυτοκρατορία προς την Περσία όπου αφθονεί. Πενήντα χρόνια πριν, περίπου τετρακόσια με πεντακόσια κιλά αρώματος ρόδου παράγονταν στο Κασανλίκ. Το 1904 ήταν ακριβώς 8.147 κιλά.Μια τόσο ανθηρή βιομηχανία σε τόσο γιγάντια κλίμακα άκμασε σε μια απόμακρη περιοχή της Ρωμυλίας τυχαία. Αλλά όλα τα δεδομένα ήταν υπέρ αυτής.Η μέση θερμοκρασία ήταν αυτή της Γαλλίας. Το έδαφος ήταν αμμώδες και πορώδες ενώ τα αναρίθμητα ποταμάκια που έρχονταν από τα βουνά παρείχαν συνεχή άρδευση. Και άλλες περιοχές ενδείκνυνται για την καλλιέργεια τριαντάφυλλου αλλά καμιά δεν είναι κατάλληλη για τα ρόδα που χρησιμεύουν στην παραγωγή αρώματος. Η ποικιλία αυτή είναι πολύ ευαίσθητη στις κλιματικές συνθήκες. Πανομοιότυπες μέθοδοι υιοθετήθηκαν και στην Προύσα στη Μικρά Ασία αλλά χωρίς επιτυχία.Οι φυτείες ρόδων του Κασανλίκ δεν είναι διευθετημένες σε απομονωμένα κομμάτια γης ή σε στενούς μικρούς φράχτες-όπως στην περιοχή Grasse της Γαλλίας-αλλά σε ψηλούς παράλληλους φράχτες που εκτείνονται σε μήκος 100 γυαρδών , ψηλότεροι από ό,τι ένας άνδρας ενώ ανάμεσα τους υπάρχει απόσταση έξι ποδών.Ο τρόπος καλλιέργειας προσιδιάζει κάθε φορά στις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες.Ολόκληρα κλαδιά,φύλλα και άλλα μέρη από μια παλιά τριανταφυλλιά τοποθετούνται οριζόντια σε χαντάκια 14 ιντσών πλάτους και ιδίου βάθους.Αυτά τα κλαδιά –το καθένα μήκους 1 περίπου γυάρδας –τα τοποθετούν το ένα δίπλα στο άλλο ,τέσσερα ή πέντε κοντά –κοντά και σχηματίζουν μια μακρυά συνεχόμενη γραμμή μέσα στο χαντάκι.Λίγο χώμα παρμένο από το χαντάκι σωρεύεται ελαφρά πάνω στα κλαδιά ενώ πάνω στην αυλακιά τοποθετείται ένα λεπτό στρώμα από κοπριά. (Frazer,σ. 94-95)
  • Η συγκομιδή τριαντάφυλλου ξεκινά την περίοδο της ανθοφορίας στα μέσα Μαΐου και τελειώνει στα μέσα Ιουνίου.Ιδανικές συνθήκες είναι η μέτρια θερμοκρασία και οι συχνές βροχοπτώσεις ,ώστε να παραταθεί η συγκομιδή της σοδειάς για έναν ολόκληρο μήνα.Δημιουργούνται προβλήματα όταν η σοδειά τελειώσει γρήγορα.Το μάζεμα τριαντάφυλλου γίνεται κάθε μέρα την περίοδο της ανθοφορίας.Κάθε ανθός και μισάνοιχτο μπουμπούκι μαδιέται.Ένα εκτάριο (2 και 2/5 άκρ) παράγει περίπου 6.600 λίβρες ρόδου ,δηλαδή 3 εκατομμύρια τριαντάφυλλα.Αυτή η ποσότητα δίνει περίπου 2 και 1/5 λίβρες αρώματος.Όσον αφορά την απόσταξη το θέμα του νερού είναι σημαντικό ,διότι χωρίς νερό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί η διαδικασία.Η συσκευή απόσταξης είναι απλή.Το πιο σημαντικό κομμάτι της συσκευής είναι μια μεγάλη χάλκινη αντλία ύψους 4 ποδών και 10 ιντσών που ακουμπά σε μια κεραμική κάμινο.Η συσκευή αποτελείται από μια λεκάνη με ένα ιδιαίτερο κεφάλι σε σχήμα μανιταριού και ένα σωλήνα δροσισμού.Το κόστος της συσκευής είναι ανάλογο με το βάρος της.Έτσι μια συσκευή με βάρος 163 λίβρες κοστίζει περίπου 4 λίρες και 6 σεντ.Η δεξαμενή μέσα στην οποία μπαίνει ο σωλήνας δροσισμού κοστίζει από 2s.6d. μέχρι 10s.Ο σωλήνας δροσισμού εισέρχεται από το πάνω μέρος της μιας πλευράς και περνά μέσα από μια φιάλη στο κατώτερο μέρος της άλλης πλευράς.Η διαδικασία απόσταξης ροδόνερου διαρκεί μία εως μιάμιση ώρα και επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά εως ότου όλα τα ροδοπέταλα που μαζεύτηκαν την ίδια μέρα να χρησιμοποιηθούν, διότι τα ροδοπέταλα αν περάσουν τη διαδικασία απόσταξης 24 ώρες μετά τη συλλογή τους δεν έχουν την απαιτούμενη απόδοση σε επίπεδο αρώματος. Προκειμένου να βγει το άρωμα από το ροδόνερο απαιτείται και δεύτερη διαδικασία απόσταξης. Από 40 λίτρα ροδόνερο βγαίνουν 5 λίτρα άρωμα.(Frazer,σ. 95-97)
  • Το απόσταγμα συγκεντρώνεται μέσα στη φιάλη με τη μορφή ενός κίτρινου λιπαρού στρώματος πάχους 2-4 χιλιοστών. Το ροδέλαιο εξάγεται με τη βοήθεια ενός μικρού δοχείου σε σχήμα ανεστραμμένου κώνου με μια μικρή τρύπα στο κάτω μέρος ,ώστε να περνά το νερό το οποίο είναι βαρύτερο από το άρωμα.Η πιο συνηθισμένη μορφή νόθευσης του αρώματος είναι η ανάμιξή του με άρωμα γερανιού-το οποίο παράγεται από το ινδικό γεράνι ή palma rosa.Η νόθευση δεν περιορίζεται στην Κων/πολη από όπου ούτε ένα γραμμάριο καθαρού προϊόντος δεν εξάγεται αλλά συμβαίνει και στη Βουλγαρία –συχνά και από τον ίδιο τον παραγωγό. Από το 1888 έγινε προσπάθεια να μετριαστεί κάπως το φαινόμενο της νόθευσης του αρώματος με την απαγόρευση από την κυβέρνηση εισαγωγής αρώματος γερανιού ,το οποίο πλέον μπορούσε κανείς να το προμηθευτεί μόνο κρυφά.Πολύ συχνά το άρωμα αποστέλλεται στην Κων/πολη όπου η νόθευση γίνεται ανενόχλητα. Μια άλλη -πιο απλή- μέθοδος νόθευσης είναι το να προστίθενται μερικά λευκά τριαντάφυλλα στα κόκκινα που περνούν από τη διαδικασία απόσταξης. Το προϊόν που παράγεται από τα άσπρα τριαντάφυλλα δεν είναι ιδιαίτερα αρωματικό αλλά παράγει περισσότερη στεαροπτίνη. Το άρωμα του γερανιού νοθεύεται συχνά με τουρπεντίνη. Έτσι είναι πιθανόν το μικρό φιαλίδιο με άρωμα ρόδου που αγοράζει ο πελάτης από κάποιο πολυτελές κατάστημα να περιέχει ,τελικά , λιγοστή ποσότητα από το αυθεντικό άρωμα.(Frazer,σ. 97)
  • Οι χωρικοί που ασχολούνται με την καλλιέργεια ρόδου είναι απλοί και ευγενικοί. Αλλά η ζωή τους δεν είναι τόσο ειδυλλιακή –όπως πολλοί πιστεύουν.Δεν υπάρχουν μεγάλες φάρμες που καλλιεργούν ρόδα. Οι έμποροι θεωρούν καλύτερο να αγοράζουν από τους χωρικούς το προϊόν, το οποίο καλλιεργούν σε μικρά κομμάτια γης και συλλέγουν το ροδέλαιο με πρωτόγονο τρόπο .Ο έμπορος προφυλάσσει τον εαυτό του από τη ζημιά. Αν καταστραφεί μια συγκεκριμένη σοδειά, η χασούρα βαραίνει το γεωργό. Εξάλλου ,οι δυο-τρεις έμποροι του Κασανλίκ έχουν το μονοπώλιο στην περιοχή. Αυτοί έχουν τους δικούς τους πελάτες και διαμορφώνουν οι ίδιοι την τιμή του αρώματος. Ο χωρικός ,τελικά ,θα αποφασίσει αν θα πουλήσει το προϊόν του ή όχι.Αλλά αν το κρατήσει πού αλλού θα βρει να το πουλήσει; Κάποιοι έχουν κάνει περιουσία από το άρωμα του ρόδου αλλά όχι οι χωρικοί. (Frazer,σ. 97-98)
  • Κανένα άρωμα δεν είναι τόσο δυνατό όσο αυτό του ρόδου. Η απόδοση του είναι λιγότερη από το 1/25 του 1%(0.04) των ρόδων που χρησιμοποιούνται. Για μια λίβρα αρώματος περισσότερες από 4.000 λίβρες ρόδων απαιτούνται. Ο χωρικός λαμβάνει 18 σεντ την ουγγιά. Στο Παρίσι και το Λονδίνο το άρωμα πωλείται στις 8 λίρες η ουγγιά. (Frazer,σ. 98)