Μετά την κατάληψη της Μακεδονίας ο Παύλος Αιμίλιος διαίρεσε τους λαούς του βασιλείου σε θρησκευτικές ομάδες. Τότε κατέταξε την περιοχή της Ορεστίδας στην τρίτη υποδιαίρεση, η οποία περικλειόταν από τον Αξιό, τον Πηνειό και το όρος Βόρας. (Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ. 4)
Ο Παύλος Αιμίλιος όρισε για πρωτεύουσα της Ιλλυρίας την Πελαγονία. (Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ.47)
Το ίδιο συμπέρασμα μπορεί να εξαχθεί και από τον Λίβιο , που αφηγείται ότι ο Αιμίλιος Παύλος, μετά τη νίκη του στην Πύδνα, παρέλαβε στο Σίρις μία αντιπροσωπεία από τον Περσέα, ο οποίος είχε αποσυρθεί στη Σαμοθράκη. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 209)
Όταν ο Περσέας πληροφορήθηκε την έλευση του νέου ύπατου Λ. Αιμίλιου Παύλου, ως αντικαταστάτη του Q. Marcius Philippus στην αρχηγία του Ρωμαϊκού στρατού στη Μακεδονία, ανάμεσα στα άλλα μέτρα, έστειλε 5000 Μακεδόνες ως φρουρά στο Πύθιο και την Πέτρα. Σκοπός του ήταν να μην καταληφθεί το στρατόπεδο του στον Ενιπέα μέσω της Περραιβείας. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 429 – 430)
Κατά τη διάρκεια των τριών ημερών όπου ο Σκιπίωνας πραγματοποιούσε την παρακαμπτήρια διαδρομή του, ο ύπατος (Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος)τράβηξε την προσοχή του Περσέα με αψιμαχίες μεταξύ πεζικού με ελαφρύ οπλισμό. Οι αψιμαχίες διεξήχθησαν, κατά κύριο λόγο, ανάμεσα στις απόκρημνες όχθες του ποταμού. Την τρίτη ημέρα ο ύπατος προσποιήθηκε οτι περνάει τον ποταμό κοντά στις εκβολές του. Αυτές οι επιχειρήσεις έφεραν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα καθώς διακόπηκαν απότομα από την αναπάντεχη είδηση που έλαβε ο βασιλιάς, από έναν λιποτάκτη Κρητικό, σχετικά με την επίθεση και την ήττα των δυνάμεων του στην Πέτρα (Ο Λίβιος παραθέτει: Tertio die praelio abstinuit (Consul sc.) degressus ad imam partem castrorum veluti per devexum in mare brachium transitum tentaturus. Perseus quod in oculis erat**********;. Ο Πλούταρχος: Τώ Περσεί, τόν Αιμίλιον ατρεμούντα κατά χώραν ορώντι καί μή λογιζομένω τό γινόμενον, αποδράς εκ τής οδού Κρής αυτόμολος ήκε μηνύων τήν περίοδον τών Ρωμαίων). (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 431 – 432)
Ο Περσέας, απειλούμενος από δύο πλευρές, πραγματοποίησε μια γρήγορη υποχώρηση στην Πύδνα, ενώ ο ύπατος (Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος), ακολούθησε τον εχθρό ολοταχώς. Το καταμεσήμερο είχε φθάσει τόσο κοντά στη θέση του βασιλιά, στην Πύδνα, ώστε τέθηκε το ζήτημα για το αν έπρεπε να επιτεθεί στους Μακεδόνες, λαμβάνοντας υπόψη τη ζέστη και την κόπωση των ανδρών. Καθώς η απόσταση ανάμεσα στον Ενιπέα και το Ayan δεν είναι πάνω από τέσσερις με πέντε ώρες πορεία, ολόκληρη η επιχείρηση ίσως να έλαβε χώρα τις ημέρες κοντά στο θερινό ηλιοστάσιο, όταν συνέβη το γεγονός ( Η έκλειψη, την οποία και ο Λίβιος και ο Πλούταρχος θεωρούν ότι πραγματοποιήθηκε τη νύχτα πριν από τη μάχη, τοποθετεί την μάχη στις 22 Ιουνίου του 168 π.Χ. και δείχνει οτι το ΄΄pridie nonas Septembres΄΄ του Λίβιου ήταν εσφαλμένο, μολονότι είναι συνεπές με κάποιες άλλες ημερομηνίες στο l. 45, c. 1,2 όπως επίσης με το ΄΄θέρους ήν ώρα φθίνοντος΄΄ του Πλούταρχου. Από την άλλη πλευρά, αν αναφερθούμε στο χρόνο αναχώρησης του Αιμίλιου Παύλου από τη Ρώμη (protinus post kalendas Apriles Liv. l.44, c.22) και το λόγο που εκφώνησε μετά το θρίαμβο του ( τον παραδίδει ο Πλούταρχος), ο ύπατος αναφέρει ότι μεσολάβησε μόνο ένας μήνας ανάμεσα στην αναχώρηση και τη νίκη του. Επομένως η μάχη δόθηκε πολύ πριν το ηλιοστάσιο). Κατά συνέπεια η Πύδνα δύσκολα θα μπορούσε να ταυτιστεί με το Κίτιο. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 432)
Τίποτα δεν μπορεί να δείξει πιο έντονα την σημασία του περάσματος του Πυθίου και της Πέτρας όπως είναι οι πολλές περιπτώσεις που παρατηρούνται σε σχέση με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των αρχαίων. Ο Ξέρξης έστειλε την υποδοχή του στην Περραιβία αφού στρατοπέδευσε με το ένα τρίτο του στρατεύματός του στην Πιερία προετοιμάζοντας τον δρόμο. Ο Βρασίδας μετά την γρήγορη πορεία του στην Θεσσαλία και την Περραιβία , στο όγδοο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, πέρασε από το ίδιο πέρασμα στο Δίον. Ο Αγησίλαος, επιστρέφοντας στην Ελλάδα από την Μικρά Ασία, το έτος 394 π. Χ., μπήκε στη Θεσσαλία από τη Μακεδονία, από το ίδιο πέρασμα. Ο Κάσσανδρος, το 316 π.Χ., διέσχισε τον ίδιο δρόμο προχωρώντας από την Πελοπόννησο προς την Ολυμπιάδα στην Πύδνα. Και τέλος, προμήθευσε στον Αιμίλιο Παύλο, το έτος 168 π.Χ., τα μέσα για να εξαναγκάσει τον Περσέα να υποχωρήσει από την παγιωμένη του θέση στον Ενιπέα, μόλις πληροφορήθηκε ότι ο Σκιπίων Νασίκας ανέτρεψε την μακεδονική φρουρά στην Πέτρα, και κατέβηκε στις πεδιάδες στα μετόπισθεν της θέσης του βασιλιά στον Ενιπέα. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ.343)
Εδώ πρέπει να επισυνάψω, για να συμπεριλάβω μια συνοπτική παρουσίαση της γεωγραφίας της Μακεδονίας, το διάταγμα για τη διαίρεση της Μακεδονίας σε τέσσερις περιφέρειες, που εκδόθηκε από την Ρωμαϊκή Σύγκλητο το 167 π.Χ., το έτος μετά την κατάκτηση. Αναγνώστηκε στην Αμφίπολη στους συναθροισμένους Μακεδόνες από τον Αιμίλιο Παύλο, και μετά τους μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Οκτάβιο τον πραίτωρα: Unam fore et primam partem quod agri inter Strymonem et Nestum amnem sit: accessurum huic parti trans Nestum ad orientem versum qua Perseus tenuisset vicos, castella, oppida, praeter Aenum et Maroneam et Abdera: trans Strymonem autem vergentia ad occasum, Bisalticam omnem cum Heraclea quam Sinticen adpellant. Secundam fore regionem, quam ab ortu Strymo amplecteretur amnis praeter Sinticen Heracleam et Bisaltas; ab occasu qua Axius terminaret fluvius, additis Paeonibus qui prope Axium flumen ad regionem orientis colerent. Tertia pars facta, quam Axius ab oriente, Peneus amnis ab occasu cingunt: ad Septentrionem Bora mons objicitur: adjecta huic parti regio Paeoniae, qua ab occasu praeter Axium amnem porrigitur: Edessa quoque et Beroea eodem concesserunt. Quarta regio trans Boram montem, una parte confinis Illyrico, altera Epiro. Capita, regionum ubi concilia fierent, primae regionis Amphipolim, secundae Thessalonicen, tertiae Pellam, quartae Pelagoniam fecit. Eo concilia suae cujusque regionis indici, pecuniam conferri, ibi magistratus creari jussit. Regionibus quae adfines barbaris essent (excepta enim tertia omnes erant) permisit ut praesidia armata in finibus extremis haberent. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ.480)
Ο Αιμίλιος Παύλος, αφού κατέκτησε τη Μακεδονία, τη χώρισε σε τέσσερα διοικητικά διαμερίσματα. Το πρώτο είχε πρωτεύουσα την Αμφίπολη, το δεύτερο τη Θεσσαλονίκη, το τρίτο την Πέλλα και το τέταρτο την Πελαγονία. Και τα τέσσερα διαμερίσματα είχαν κοινό νόμισμα. Χρησιμοποιήθηκε το διακριτικό της Αμφίπολης, η Άρτεμις ταυροβόλος και αντικαταστάθηκαν οι διαχωρισμοί «ΠΡΩΤΗΣ» και «ΔΕΥΤΕΡΑΣ» κ.ο.κ. διοικητικής περιφέρειας, τους οποίους έφεραν παλαιότερα, από την έκφραση «ΚΟΙΝΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ» ακολουθούμενο από τρεις λατινικούς χαρακτήρες «LEG» και στεφανωμένο από ένα κλαδί ελιάς. (Cousinery, τομ.Ι, σ. 251-252)
H πόλη των Αγασσών που προσχώρησε στην πλευρά του Περσέα και η πόλη του Αιγινίου που είχε επιχειρήσει να αντισταθεί στα στρατεύματα του Παύλου Αιμιλίου μετά τη μάχη της Πύδνας καταστράφηκαν από τον Ύπατο. (Isambert, σ.68 -69)
Στα στενά της Πέτρας ο Αιμίλιος Παύλος πολέμησε εναντίον των Μακεδόνων. Όντως από αυτό το στενό ο ρωμαίος ύπατος κύκλωσε τους Μακεδόνες, αναγκάζοντας τον βασιλιά Περσέα να εγκαταλείψει τις θέσεις του στον Ενιπέα ποταμό πριν το Δίον και να υποχωρήσει προς την Πύδνα. Ενώ ο Ύπατος προσποιήθηκε προσβολή κατά των ισχυρών θέσεων που διέθεταν οι Μακεδόνες στον Ενιπέα, ένα σώμα ισχυρών λογάδων ανδρών που καθοδηγούνταν από δύο νέους και τολμηρούς αρχηγούς, τον Σκιπίωνα Νασικά και τον Φαβίο Μαξίμο, που εισήλθαν στην Περραιβία μέσα από την κοιλάδα των Τεμπών, και αφαίρεσε έτσι το Πύθιο από τα χέρια των Μακεδόνων, που έκλεινε την δυτική είσοδο στο στενό της Πέτρας. Απροετοίμαστοι οι Μακεδόνες καταλήφθηκαν στη διάρκεια της νύχτας και μη δυνάμενοι να φέρουν αντίσταση υποχώρησαν άτακτα, οι δε Ρωμαίοι έφυγαν κατέβηκαν ήσυχα στην πεδιάδα της Κατερίνης.(Isambert, σ.74)
