Σύμφωνα με το Θουκυδίδη, οι Ανδριώτες ίδρυσαν την αποικία Άργιλο κοντά στο Στρυμόνα. Στη θέση της Αργίλου βρίσκονται σήμερα η Μεγάλη και η Μικρή Όρχοβα, όπου υπάρχουν και τα ερείπια του Κερδυλλίου. Άλλη αποικία ήταν η Ρεντίνα, που καταλαμβάνει τη θέση της αρχαίας πόλης Βρομίσκος. (Cousinery,τομ.Ι,σ. 118-119)
Η Νάουσα κατοικούνταν από τα αρχαία χρόνια λόγω των πολλών νερών και των πλουσίων αμπελώνων που υπάρχουν στο νότο της περιοχής. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι κατοικούταν αρχικά από τους Βρύγες ή Φρύγες, τους οποίους έδιωξε ο Κάρανος πολύ πριν γίνει ο κυρίαρχος των Αιγών ή Βοδενών. (Cousinery,τομ.Ι,σ. 71)
Ο Θουκυδίδης αναφέρει πως η πόλη ανήκε στους Ηδωνούς μέχρι την κατάληψή της από τους Αθηναίους. Οι Ηδωνοί μετά την ήττα τους από τους Αθηναίους εγκαταστάθηκαν σε περιοχές βόρεια του Παγγαίου από τους Δραβησκούς ως την Ηιώνη, κοντά στο Στρυμόνα.(Cousinery, τομ.Ι, σ. 101-102)
Σύμφωνα με το Θουκυδίδη, οι Αθηναίοι οργάνωσαν τρεις εκστρατείες με στόχο να πάρουν ολοκληρωτικά τον έλεγχο των μεταλλείων του Παγγαίου, ώσπου ο στρατηγός Άγνων το 437 π.Χ. έδιωξε οριστικά τους Ηδωνούς από τις Εννέα Οδούς δίνοντας στην πόλη το όνομα «Αμφίπολη».(Cousinery, τομ.Ι, σ. 103-104)
Σύμφωνα με το Θουκυδίδη, οι Ανδριώτες ίδρυσαν την αποικία Άργιλο κοντά στο Στρυμόνα. Στη θέση της Αργίλου βρίσκονται σήμερα η Μεγάλη και η Μικρή Όρχοβα, όπου υπάρχουν και τα ερείπια του Κερδυλλίου. Άλλη αποικία ήταν η Ρεντίνα, που καταλαμβάνει τη θέση της αρχαίας πόλης Βρομίσκος. (Cousinery,τομ.Ι,σ. 118-119)
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, το Παγγαίο και το Πιέριον όρος αποτελούν δυο ονόματα του ίδιου βουνού, του Παγγαίου. (Cousinery, τομ. ΙΙ, σ. 26)
Αναφέρει το λιμάνι Κουφό(Kufo) ως Κολοφωνίων λιμένα. (Leake,τόμ. ΙΙΙ, σ.119)
Το πέρασμα που μέσα από τα βουνά διαχωρίζει την Λυγκιστίδα από την Εορδαία, όπου ο Φίλιππος έστησε το βάθρο του ανεπιτυχώς ενάντια στους Ρωμαίους, περιγράφεται από τον Πολύβιο ως αι εις την Εορδαίαν υπερβολαί, και ο Θουκυδίδης ονομάζει ένα μονοπάτι στα ίδια βουνά ως η εσβολή της Λύγκου, εξιστορώντας την προσπάθεια του Περδίκκα ενάντια στην Λυγκιστίδα, στο όγδοο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, που τελείωσε με μια ξεχωριστή διαπραγμάτευση μεταξύ των συμμάχων του Βρασίδα και Αρριβέα, βασιλιά της Λυγκιστίδας.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ.315-316)
Η μόνη εορδαϊκή πόλη που σημειώνεται στην ιστορία είναι ο Φύσκος, για τον οποίο σχολιάζει ο Θουκυδίδης, ότι εκεί κοντά παρέμεναν ακόμη οι απόγονοι των Εορδαίων, οι οποίοι εκδιώχθηκαν από όλα τα άλλα μέρη της Εορδαίας από τους Τημενίδες.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ.316)
Η Αμφίπολη, όπως παρατηρεί ο Θουκυδίδης, κατείχε μια ελκυστική θέση τόσο στη θάλασσα όσο και στην ενδοχώρα (περηφανη ες θάλασσάν τε καί τήν ήπειρον.- Thucyd. l. 4, c. 102.). (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 190)
Μετά την κατάκτηση της Αμφίπολης από το Βρασίδα,σε συνδυασμό με τα διχασμένα αισθήματα των ανθρώπων, διαφορετικής προέλευσης, που κατοικούσαν στην πόλη, και ειδικότερα ορισμένων Αργιλίων οι οποίοι αντιπαθούσαν πολύ τους Αθηναίους, τους έκαναν, ειδικά αυτούς που είχαν επιρροή, πρόθυμους να συνθηκολογήσουν. Προς αυτούς ο ίδιος ο Βρασίδας ήταν, σε μεγάλο βαθμό, ευνοϊκά διακείμενος, καθώς γνώριζε ότι ο Θουκυδίδης, που διοικούσε μια αθηναϊκή μοίρα στη Θάσο, κατείχε περιουσιακά στοιχεία στα χρυσωρυχεία στο Παγγαίο, γεγονός που θα μπορούσε να του προσδώσει σημαντική επιρροή στους γείτονες και, εν καιρώ, θα μπορούσε να του επιτρέψει να προκαλέσει σημαντική αντίδραση.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 195)
Το απόγευμα της ημέρας που υπογράφηκε η συνθηκολόγηση, ο Θουκυδίδης έφτασε στην Ηιών (Eion) και με αυτόν τον τρόπο την έσωσε από την κατάληψη και δεν έπρεπε να του αποδοθούν ευθύνες για την απώλεια της Αμφίπολης, και που έγινε δέκτης της δυσαρέσκειας του αθηναϊκού λαού και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που εξορίστηκε από την Αθήνα για είκοσι χρόνια ( Thucyd. 1. 5, c. 26 ). Αυτό το γεγονός ήταν καλό για την λογοτεχνία, αφού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την δημόσια λειτουργία προκειμένου να κατοικήσει στο κτήμα του στη Σκαπτή ύλη στο όρος Παγγαίο, παρέχοντας του επαρκή χρόνο να συνθέσει το κτημα ες αεί, το οποίο, όσο καιρό η ελληνική γλώσσα υπάρχει, θα αποτελεί αγαλλίαση για όλους τους αναγνώστες, και ένα μοντέλο γνήσιας ιστορίας.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 195-196)
Ο Θουκυδίδης σημειώνει ότι την εποχή της εκστρατείας του Βρασίδα η γέφυρα του Στρυμόνα βρισκόταν στην ίδια θέση που είναι και σήμερα, σε μικρή απόσταση από την πόλη και δεν υπήρχαν τότε, όπως τον καιρό που έγραφε την ιστορία του, τείχη εκτεινόμενα από τη πόλη ως το ποτάμι.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ.196)
Το νοτιοδυτικό ακρωτήρι της Παλλήνης, που από το Λίβιο ονομαζόταν Ποσίδιον και από το Θουκυδίδη Ποσειδόνιον, προφανώς από ένα ναό του Ποσειδώνα ο οποίος βρισκόταν ακριβώς εκεί, ακόμα διατηρεί την παλαιότερη ονομασία του, που κοινώς προφέρεται Ποσείδι.
Η διάταξη των ονομάτων στον Ηρόδοτο συνεπώς, η οποία τείνει να τοποθετήσει τη Σκιώνη μεταξύ των Ακρωτηρίων Παλιούρι και Ποσείδι, συμφωνούν απόλυτα με την αφήγηση του Θουκυδίδη. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 155-157)
Αυτά τα στοιχεία, αναφορικά με τη θέση των Ιδομενών, μολονότι δεν έχουν βρεθεί ακόμη αρχαία κατάλοιπα, αποτελούν μια πολύτιμη αφήγηση του Θουκυδίδη, σχετικά με την εισβολή της Μακεδονίας από τους Θράκες, υπό την ηγεσία του Σιτάλκη, βασιλιά των Οδρυσών, στον τρίτο χρόνο του Πελοποννησιακού πολέμου( Thucyd. l. 2, c. 95) όπου περιέχει μερικές σημαντικές πληροφορίες για τη γεωγραφία της Μακεδονίας. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 442)
Κανένας άλλος συγγραφέας, με εξαίρεση τον Θουκυδίδη, δεν διαπιστώνει την ύπαρξη Μαιδών κοντά στην κάτω Μακεδονία. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 448)
Καθώς ο Θουκυδίδης εμφανίζει αυτή την περιοχή (Ανθεμούντα) να συνορεύει με τη Βισαλτία, την Κρηστωνία και τη Μυγδονία, φαίνεται να μην υπάρχει καμία θέση στην οποία θα μπορούσε να τοποθετηθεί παρά μόνο στα νοτιοανατολικά στης Κρηστωνίας. Επομένως, συμπεριελάμβανε πιθανότατα και τη κοιλάδα του Λαγκαδά με τα τριγύρω βουνά.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 450)
Η Σπάρτωλος φαίνεται από τις εμπορικές συναλλαγές που αναφέρονται από τον Θουκυδίδη, ότι δεν βρισκόταν τόσο μακριά από την Όλυνθο όσο η Απολλωνία. (Leake, τόμ ΙΙΙ, σ. 459)
Η γενική τους κατάσταση (των Οδομαντών) συμφωνεί με την περιγραφή του Θουκυδίδη, σύμφωνα με τον οποίο κατοίκησαν πάνω από τα βόρεια του Στρυμόνα. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ.465)
Παρατηρεί κανείς, ότι οι Παναίοι, τους οποίους ο Θουκυδίδης συνδυάζει με τους Οδομάντες αναφέρονται από τον Στέφανο ως φυλή των Εδονέων. Οι αρχές αυτές συμφωνούν, άρα, στην επιβεβαίωση της κατάστασης των Οδομάντων που μόλις αναφέρθηκε. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ.465)
Έπειτα την Αμφίπολη κυρίευσε ο Βρασίδας το 424, μιας που ο απόστρατος ναύαρχος του Αθηναϊκού στόλου και ιστορικός Θουκυδίδης δεν κατάφερε να πράξει απολύτως τίποτα, εκτός από το γεγονός ότι έσωσε την Ηιώνα. (Isambert, σ.24)
