> Θέματα > Θέματα-Chirol > Εβραίοι

Εβραίοι

  • Υπάρχουν πολλοί Εβραίοι στη Μακεδονία. Οι περισσότεροι ζουν στη Θεσσαλονίκη. Υπολογίζονται σε 20,000 περίπου. Ασχολούνται με το εμπόριο και με τον καθημερινό ανεφοδιασμό της αγοράς με όλων των ειδών τα αγαθά. Τους αναγνωρίζει εύκολα κάποιος από την κόμμωσή τους. Η Τουρκία πρόσφερε άσυλο σε πολλούς Εβραίους πρόσφυγες από την Ισπανία. Στη Θεσσαλονίκη κάθε συναγωγή φέρει το όνομα της περιοχής από όπου κατάγονται οι οικογένειες που την αποτελούν. (Cousinery,τομ.Ι,σ. 19)
  • Στους Εβραίους δόθηκε το μονοπώλιο της κατασκευής χοντρών μάλλινων υφασμάτων τα οποία χρησιμοποιούσαν οι Οθωμανοί αξιωματούχοι. Αργότερα, με την άνθηση του ευρωπαϊκού εμπορίου μειώθηκε η παραγωγή υφασμάτων στην πόλη. Επιπλέον, οι Εβραίοι ασχολούνταν με την κατασκευή χαλιών. Το γεγονός αυτό επέφερε πλήγμα στη αγορά χαλιών της Σμύρνης, καθώς τα χαλιά που κατασκευάζονταν εκεί ήταν ακριβά -αν και ιδιαίτερα καλής ποιότητας σε σύγκριση με αυτά της Θεσσαλονίκης που ήταν πιο φθηνά -αλλά είχαν μικρότερη διάρκεια ζωής. (Cousinery,τομ.Ι,σ. 49)
  • Πολλοί νερόμυλοι γύρω απο την πόλη είναι για να γνέθουν μαλλί και χαλιά τα οποία παράγονται στα τριγύρω χωρια ή απο Εβραίους της Θεσσαλονίκης.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ.291)
  • Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης προέρχονται από τις μεγαλύτερες αποικίες που βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη την εποχή της εκδίωξής τους από την Ισπανία στα τέλη του 15ου αιώνα. Όμως ένα σημαντικό τμήμα τους έγιναν Μουσουλμάνοι από εκείνη την εποχή, χωρίς να αγνοηθούν από τους Οσμανλήδες, και διαμόρφωσαν μια ξεχωριστή τάξη υπό την αίρεση των Μαμίνων.Kληρονομώντας το εβραϊκό πνεύμα της φιλαργυρίας και της εργατικότητας, είναι εύποροι και ανάμεσά τους είναι οι πιο πλούσιοι Τούρκοι της Θεσσαλονίκης. Ο Χασάν Ατζίκ, ένας υπουργός στην Κωνσταντινούπολη και ο αδερφός του, φοροσυλλέκτης στη Σαλονίκη είναι Μαμίνοι.Είναι συνήθως άνθρωποι με έντονη απέχθεια στους αδρανείς, φτωχούς και σπάταλους Γενίτσαρους της κατώτερης τάξης. Πηγαίνουν τακτικά στο τζαμί και συμμορφώνονται με την θρησκεία στα εξωτερικά στοιχεία αλλά επικρίνονται από τους άλλους Τούρκους πως έχουν μυστικές συναντήσεις και τελετές με άλλους ιδιόρρυθμους, των οποίων η καλύτερη απόδειξη είναι η γνώση της ισπανικής γλώσσας. Λέγεται ότι διαχωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, δύο εκ των οποίων δεν εμπλέκονται με την τρίτη, αλλά ούτε και η τρίτη δίνει τις κόρες της για γάμο με Οσμανλήδες. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ.249-250)
  • Πριν τριακόσια ή τετρακόσια χρόνια πολυάριθμος εβραϊκός πληθυσμός διώχθηκε από την Ισπανία. Πολλοί από αυτούς ήρθαν στη Θεσσαλονίκη. Οι Εβραίες γυναίκες που ζουν στην πόλη και δεν είναι πολύ νεαρές αλλά πιο ώριμες στην ηλικία φορούν τα ίδια ακριβώς ρούχα που φοριούνταν στην Ισπανία πριν τον διωγμό. Από μητέρα σε κόρη περνούσε αυτό το στυλ ντυσίματος ως ανάμνηση του τρόπου που οι Εβραίοι εκδιώχθηκαν από την Ισπανία πριν βρουν καταφύγιο σε μουσουλμανικά εδάφη.(Frazer,σ. 186)
  • Η Εβραία γυναίκα της Θεσσαλονίκης είχε ένα καθαρό πρόσωπο και τα μαλλιά της ήταν επιμελώς βουρτσισμένα αλλά οι κοτσίδες της τυλίγονταν γύρω από ένα χαμηλό βυσσινί φέσι.Το πανωφόρι της ήταν απαλό,κυρίως από σατέν με ασημένια κοψίματα.Ήταν ανοιχτό μπροστά και αποκάλυπτε ένα λουλουδάτο ή λευκό-αλλά γενικά ένα πράσινο και απαλό, σε σχήμα χιαστί κάλυμμα -που όμως άφηνε μεγάλο τμήμα του στέρνου ακάλυπτο.Γύρω στο λαιμό της είχε κολιέ από αληθινές πέρλες.Σειρές από πέρλες έπεφταν και επάνω στα στήθη της ενώ και στην πλάτη μπορούσε κανείς να δει δυο βαριές ,πράσινες σειρές από πέρλες των οποίων το μέγεθος και η ποιότητα ποίκιλλε ανάλογα με τον πλούτο του ιδιοκτήτη.Οι πέρλες είναι ένα μοναδικό κόσμημα που καταδείκνυε με απόλυτο και δίκαιο τρόπο τη θέση που κατείχε κάθε Εβραία μέσα στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης σύμφωνα με την ποσότητα των μαργαριταριών που φορούσε. (Frazer,σ. 186-187)
  • Οι Εβραίοι αποτελούσαν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού της πόλης. Μάλιστα, όταν ο Απόστολος Παύλος ήρθε με τα χαρμόσυνα νέα στην Θεσσαλονίκη από τους Φιλίππους, όπου πρωτοκήρυξε το Ευαγγέλιο, οι Εβραίοι της πόλης είχαν αρκετό πληθυσμό, ώστε να προκαλέσουν πανδαιμόνιο στην πόλη. Στις συναγωγές της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας κηρύχθηκε για πρώτη φορά το χριστιανικό δόγμα στους κατοίκους των πόλεων αυτών.
    (Clarke, σσ. 369 – 370)
  • Όλες οι πόλεις της νότιας Μακεδονίας έχουν εβραϊκή παροικία. Καταρχήν η Θεσσαλονίκη, όπου ως προς τον αριθμό και τον πλούτο είναι οι κύριοι, με 15000-20000 σπίτια. Ύστερα η Βέροια, τα Σέρβια, η Καστοριά. Φτάνουν μάλιστα μέχρι την Ήπειρο, το Μέτσοβο και τα Γιάννινα. Ο συνολικός τους αριθμός ξεπερνά τις εκατό χιλιάδες και ο αριθμός αυτός διπλασιάζεται, αν προστεθούν και οι εξισλαμισθέντες Εβραίοι, οι Μαμίν. Οι Μαμίν αναγνώρισαν κάποτε τον προφήτη, για να σώσουν τα λεφτά τους. Και ως μουσουλμάνοι όμως διατήρησαν τα ήθη και το πνεύμα της φυλής τους. Μεγάλοι τοκιστές, οικονόμοι έως φιλάργυροι, έχουν γίνει οι πλουσιότεροι Μακεδόνες. Οι Εβραίοι αυτοί είναι πελάτες της Γαλλίας. Στέλνουν τα παιδιά τους και στα δικά μας λύκεια, της Μασσαλίας και του Παρισιού. Υπολογίζουν στη γαλλική υποστήριξη.(Berard, σ.369)
  • Οι Εβραίοι αποτελούν το πιο σπουδαίο στοιχείο του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης. Κρατάνε στα χέρια τους, αν εξαιρέσουμε μια πάμπλουτη οικογένεια αγγλολεβαντίνων εμπόρων, όλο σχεδόν το εμπόριο και τη βιομηχανία της τρίτης αυτής εμπορικής πόλης της αυτοκρατορίας. Οι περιουσίες τους είναι πολύ μεγάλες παρόλο που έχουν, εκτός από μερικές από τις καλύτερες οικογένειές τους, βρώμικη εξωτερική εμφάνιση τόσο οι ίδιοι όσο και τα σπίτια τους ελπίζοντας πως μ’αυτό τον τρόπο θα αποφύγουν ως ένα σημείο την απληστία των Τούρκων διοικητών τους.
    Η «αριστοκρατία» τους εδώ έχει μεγαλύτερη θέση στην κοινωνία από ό,τι οι αδελφοί τους στην Κωνσταντινούπολη και αυτό οφείλεται από μια μεριά στον εκλεπτυσμό των γυναικών τους. Οι περισσότερες από τις όμορφες Εβραίες είναι από τη Φλωρεντία. Πρόκειται για χαριτωμένες και ικανές γυναίκες, τα σπίτια τους είναι γεμάτα με κάθε λογής αντικείμενα τέχνης και τα ρούχα τους μπορούν να προκαλέσουν το φθόνο πολλών παριζιάνων elegantes, παρόλα αυτά όμως η ζωή τους είναι σπάνια ευτυχισμένη.Αρραβωνιάζονται από μικρές και κατόπιν παντρεύονται άνδρες που δεν τις φτάνουν σε τίποτα και συχνά έχουν τα διπλά τους χρόνια. Οι άνδρες αυτοί έχουν περιορισμένη μόρφωση, η κύρια φροντίδα τους είναι η συσσώρευση πλούτου και καθώς λέγεται μεταχειρίζονται τις νεαρές γυναίκες τους κάθε άλλο παρά ευγενικά.
    Οι πιο παρακατιανές Εβραίες φοράνε ένα ιδιόρρυθμο φόρεμα που φαίνεται αρκετά αξιοπρεπές,επειδή το υλικό του είναι συχνά πλούσιο ενώ οι ίδιες είναι ψηλές και στητές.Οι παντρεμένες έχουν τα μαλλιά τους σκεπασμένα και μαζεμένα σε μια ζωηρόχρωμη μεταξωτή μαντίλα που μοιάζει με σακκούλα ενώ τα χρώματα που προτιμάνε είναι το άλικο και το πράσινο. Η σακκούλα αυτή δέκα με δώδεκα πόντους πλατιά,αρχίζει από το κεφάλι,κατεβαίνει στο λαιμό και πέφτει στη μέση.Η άκρη της είναι συχνά κεντημένη με μαργαριτάρια και χρυσά κρόσια. Γύρω από τους κροτάφους τυλίγουν ένα σταμπωτό μαντίλι που το συγκρατούν με ένα άλλο διαφορετικού χρώματος, το οποίο περνώντας κάτω από το πηγούνι δένεται φιόγκο στην κορυφή του κεφαλιού.Μερικά κομμάτια ροζ ή άλικης γάζας συμπληρώνουν αυτή την πολύπλοκη κόμμωση.Τα φουστάνια τους είναι στενά,σταμπωτά,βαμβακερά σε ανοιχτό χρώμα με πολύ μικρή μέση και ανοιχτά μπροστά με ένα μαντίλι από μουσελίνα,βαλμένο έτσι ώστε να αφήνει να φαίνονται μερικές σειρές από ακατέργαστα μαργαριτάρια.Οι παντρεμένες φοράνε επιπλέον ένα φαρδύ χρυσό κολλάρο γύρω από το λαιμό.Πάνω από τα βαμβακερά φορέματά τους βάζουν ένα μεταξωτό ριγέ πανωφόρι με βυσσινιά ή άλικη φόδρα και αυτό τελείως ανοιχτό μπροστά ενώ γύρω από το λαιμό έχει κίτρινο σειρήτι.Στο πίσω μέρος η μέση και οι ώμοι φαίνονται σε μια σχεδόν γραμμή από όπου κατεβαίνει το φουστάνι για να καταλήξει σε μια μακρυά στενή ουρά που δένεται στη μια πλευρά για να διευκολύνει το περπάτημα.Όταν βγαίνουν στην πόλη φοράνε πάνω από όλα αυτά ακόμα και στις πιο μεγάλες ζέστες,ένα φαρδύ πανωφόρι από άλικο ύφασμα που φτάνει μέχρι τα πόδια,γαρνιρισμένο με σκουρόχρωμη γούνα και τυλίγουν το κεφάλι και τους ωμούς με ένα μεγάλο βέλο από άσπρο Καλικό.Όταν τα κορίτσια φτάσουν στην ηλικία της παντρειάς σκεπάζουν το κεφάλι τους με ένα σάλι,ρίχνοντας τη μια άκρη του πάνω στο δεξιό ώμο. (Walker,σσ. 31-33)
  • Οι Εβραίοι δουλεύουν σκληρά. Όλη η βιοτεχνία της Θεσσαλονίκης βρίσκεται στα χέρια τους.Κατασκευάζουν ένα πολύ γερό ύφασμα από το μαλλί της κατσίκας που το χρησιμοποιούν για σακκιά και για να σκεπάζουν δέματα και για τέντες.Φτιάχνουν επίσης ένα είδος φθηνού χαλιού από στενές λωρίδες που τις ράβουν μαζί προσθέτοντας χρυσαφιά και ασημιά σειρήτια.Η ασχολία όμως που δίνει δουλειά σε πάρα πολλούς άνδρες,γυναίκες και παιδιά είναι η ύφανση των μεταξωτών.Την εποχή της δουλειάς και όταν δεν είναι εβραϊκή νηστεία ή γιορτή(γιατί οι Εβραίοι τηρούν πιστά τις ημέρες της ανάπαυσης που ορίζει η θρησκεία τους και ούτε ακόμα και η παροιμιώδης αγάπη τους για το χρυσό είναι δυνατό να τους πείσει να αγνοήσουν αυτό που πιστεύουν πως είναι θρησκευτική υποχρέωση) το βουητό από τους αργαλειούς και ο θόρυβος από τις φωνές μπορούν να ακουστούν από κάθε αυλή της συνοικίας.Η εκτροφή μεταξοσκώληκα είναι άλλη μια σημαντική πηγή εσόδων για τους Εβραίους.Άνθρωποι από όλες τις τάξεις ασχολούνται με ζήλο και φροντίδα με τον μεταξοσκώληκα για ένα σύντομο διάστημα κάθε χρόνο ,τότε που χρειάζεται μεγάλη προσοχή.Η ασχολία αυτή αφήνει πολύ κέρδος. (Walker,σ. 33-34)
  • Οι περισσότεροι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, όπως και της Κωνσταντινούπολης, είναι απόγονοι εκείνων που διώχτηκαν από την Ισπανία από τον Φερδινάνδο και την Ισαβέλλα. Η γλώσσα τους έχει κάποια μουσικότητα και είναι ένα μείγμα ισπανικής και εβραϊκής. (Walker,σ. 34)
  • ΕΒΡΑΙΟΙ στη Θεσσαλονίκη –μια πραγματική Ιερουσαλήμ δίπλα στη θάλασσα-οι 40.000 Εβραίοι ,απόγονοι ενός από τα πολλά κύματα δυστυχισμένων Ιουδαίων που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία μετά την εντολή του Μεγάλου Ιεροεξεταστή, ακόμη διατηρούν το ισπανικό ιδίωμα στη γλώσσα τους και τον εβραϊκό τύπο της απόλυτης καθαρότητας της σημιτικής φυλής. (Chirol, σ. 9)