> Θέματα > Θέματα-Abbot > Τούρκοι

Τούρκοι

  • Στο ταμείο της μητρόπολης της Καστοριάς οι Χριστιανοί και οι Τούρκοι κατέθεταν χρηματικά ποσά με επιτόκιο 10% ή 12%. (Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ. 2)

  • Στο περιβάλλον του Αγιάν της Καστοριάς συνάντησα έναν Τούρκο, που μιλούσε πολύ καλά γαλλικά, και ο οποίος χαλιναγώγησε την κακοήθεια. Αυτός ο άνθρωπος ήταν άλλοτε ακόλουθος του Αλή Εφέντη του Άργους, πρέσβης της Αυτού Μεγαλειότητος στο Παρίσι. (Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ. 21)

  • Οι Τούρκοι, που λεηλατούσαν τη Μακεδονία, υποχρέωναν τους Χριστιανούς να αποτραβηχτούν στα πιο απρόσιτα βουνά για να αποφύγουν τη σκλαβιά και τον θάνατο. (Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ. 22)

  • Οι Τούρκοι του Μπόσιγκραντ βρίσκονταν υπό την εξουσία του Αλή Πασά. (Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ.33)
  • Το Ίσβορο αποτελείται απο τριακόσια με τετρακόσια σπίτια χωρισμένα σε δύο, σχεδόν ισομερής, ΄΄μαχαλάδες΄΄, σε απόσταση ενός μιλίου ο ένας απο τον άλλο. Ο δεύτερος ΄΄μαχαλάς΄΄ κατοικείται απο Τούρκους. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 160)
  • Καπνός καλλιεργείται κυρίως στις γειτονικές εκτάσεις των Γιαννιτσών ο οποίος είναι πολύ φημισμένος σε όλη την Τουρκία για το άρωμα του. (Leake,τομ.ΙΙΙ, σ.267)
  • Οι Τούρκοι έπαιρναν συχνά τμήματα απο αρχαία μνημεία της Πέλλας και του Παλαιόκαστρου για την κατασκευή επιτύμβιων μνημείων. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ.269)
  • Τους Τούρκους του Παλαιόκαστρου τους θεωρούσαν Βούλγαρους αρνησίθρησκους. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ.270)
  • Και οι Τούρκοι και οι Έλληνες,ακόμη και οι πιο πτωχοί χωρικοί,είναι γεμάτοι απο την ιστορία του Αλεξάνδρου,αν και μερικές φορές ειναι παράξενα αλλοιωμένη και συχνά ο Αλέξανδρος συγχέεται με τον Σκεντέρμπεη.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 166)
  • Οι Επιστάτες μαζί με τους Άρχοντες κατοικούν στις Καρυές. Αυτοί είναι Καλόγεροι εξουσιοδοτημένοι από τα είκοσι μοναστήρια να επιβλέπουν τις αστικές υποθέσεις του βουνού, να γνωρίζουν κάθε ζήτημα που αφορά ολόκληρη την κοινότητα, να καθορίζουν το μερίδιο που οφείλει να καταβάλει κάθε μοναστήρι στους Τούρκους και να φροντίζουν για την συλλογή του. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 123)
  • Κάθε χωριό είναι υποχρεωμένο να παραδίδει τη δεκάτη του Μπέη σε βαμβάκι το οποίο είναι έτοιμο για άμεση εξαγωγή, ούτως ειπειν, καθαρό από σπόρους και εκκοκισμένο, αντί να το παρέχουν όπως βγαίνει από τα χωράφια. Επιπρόσθετα αναπληρώνουν την απώλεια σε βάρος, η οποία προκαλείται από την αφαίρεση των σπόρων, με την προσθήκη ισόποσου καθαρού βαμβακιού. Οι Τούρκοι δικαιολογούν αυτήν την καταπίεση ισχυριζόμενοι οτι είναι κοινή πρακτική στις περιοχές που παράγουν βαμβάκι. Η μόνη απάντηση την οποία καταδέχονται να δώσουν όταν είναι οι δυνατότεροι.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ. 203)
  • Η Νιγρίτα είναι ένα μεγάλο ελληνικό χωριό, απέναντι ακριβώς από τις Σέρρες στα νοτιοδυτικά του σημείου που διαμορφώνει την τελευταία κλίση στην παράλληλη κλίμακα των βουνών. Χωρίζεται από ένα κενό λίγων γιάρδων από άλλο χωριό παρόμοιας περιγραφής, που ονομάζεται Σέρπα ή Τζέρπα.Ένα μίλι πιο δυτικά είναι μια τρίτη συστοιχία σπιτιών,στα οποία κατοικούν κυρίως Τούρκοι και ονομάζονται Τζέρπιστα.(Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ.226)
  • Το Κλισαλί ήταν μια στάση στην κύρια πορεία προς την Κωνσταντινούπολη, όπου αλλάξαμε τα άλογα μας που μας παρείχε η άμαξα του ταχυδρομείου και στις 7.50, ώρα Τουρκίας, ακολουθήσαμε τους πρόποδες των λόφων, αφήνοντας στα δεξιά μερικά μικρά τουρκικά χωριά.Στις 8.30 η ανατολική άκρη της λίμνης του Αγίου Βασιλείου είναι ενάμιση μίλι στα αριστερά, και κοντά του ένα μικρό τουρκικό χωριό με το όνομα Doanji Oglu. Οι δασώδεις πλευρές του όρους του Χορτιάτη αυξάνονται απότομα από την απέναντι ακτή της λίμνης, και πάνω από το δυτικό τέρμα της λίμνης αναπαριστάνεται μια νοτιοδυτική κατεύθυνση. Στις 9.10 είμαστε απέναντι από την κορυφή. Έχοντας κατέβει ελώδεις εκτάσεις, προς το βορειοδυτικό άκρο της λίμνης, φτάσαμε απέναντι από το τέρμα της λίμνης στις 10.5, και μετά μπήκαμε σε μια κοιλάδα που περιείχε πολλές διασκορπισμένες κωμοπόλεις και τσιφλίκια,γνωστά συλλογικά με το όνομα Λαγκαδά. Οι Τούρκοι που το κατοίκησαν έχουν την φήμη των άγριων και αφιλόξενων κατοίκων. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ.232)
  • Φιλοξενήθηκα στο Σοχό, στο σπίτι του Έλληνα προεστού Χαρίσου (Khariso), ο οποίος είχε δώσει στο όνομά του ως πρόθεμα το τουρκικό τίτλο -Χατζής- επειδή είχε ζήσει στην Ιερουσαλήμ.Η πλευρά του βουνού που επικλίνει από το χωριό καλύπτεται από αμπελώνες, κάτω από τους οποίους υπάρχει μια γόνιμη κυματώδης περιοχή που εμπίπτει στο κάμπο της Μπεσίκης(Μικρή Βόλβη), στο οποίο κατεβαίνει.Μέσω μιας ευχάριστης περιοχής αποτελούμενης απο χωράφια με καλαμπόκια διάσπαρτα μεταξύ ελαιώνων, μεμονωμένων δέντρων και αναρίθμητων χωριών κατοικοιμένων εξολοκλήρου από Τούρκους, πολλούς από τους οποίους συναντήσαμε στο δρόμο τους για το παζάρι στο Σοχό με τα μάλλινα υφάσματά και το καλαμπόκι τους. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 231)
  • Οι Τούρκοι ήταν πιθανότατα ενήμεροι ότι το Άγιο Όρος πλήρωνε πολύ λιγότερο σε σχέση με τον αριθμό των ατόμων που ζούσαν εκεί, αλλά όντας η κατοικία ατόμων αφιερωμένων στη θρησκεία, δικαιούνταν να απολαμβάνουν τουρκικά προνόμια. (Leake, τόμ. ΙΙΙ, σ. 252)
  • Κατά τη μάχη του Αούστερλιτς, η τουρκική κυβέρνηση απέκτησε θράσος και υποστηριζόμενη από τους Γάλλους, προσπάθησε να διευθετήσει δύο ζητήματα πάνω στα οποία είχαν στηρίξει τις ελπίδες τους, χωρίς,ωστόσο μεγάλη πιθανότητα να τα λύσουν.
    1. Η επέκταση του τάγματος των Νιζάμηδων, οι φόροι και η στρατιωτική πειθαρχία στη Ρούμελη 2. Η απόσυρση της προστασίας από τους ευρωπαίους ηγεμόνες στους ραγιάδες και κυρίως των ρωσικών σημαίων από τα ελληνικά πλοία. Για την επίδραση του πρώτου ζητήματος μια πολύ μεγάλη δύναμη από την Ασία στάλθηκε στη Ρούμελη και για το δεύτερο ζήτημα ένα φιρμάνι είχε εκδοθεί ήδη από τον Μάρτιο.Οι γενίτσαροι της Κωνσταντινούπολης και κυρίως όλοι οι Τούρκοι της χώρας από την Ανδριανούπολη μέχρι την πρωτεύουσα, ενώθηκαν ενάντια στους Νιζάμηδες ενώ οι Ασιάτες ηττήθηκαν και διασκορπίστηκαν πριν βρεθούν πέρα από την Συλήβρια, όπου οι υπόλοιποι είχαν περικυκλωθεί με κίνδυνο να αποκοπούν, ενώ οι εχθροί απειλούσαν να προελάσουν στην Κωνσταντινούπολη και να παύσουν τον Σουλτάνο ως άπιστο.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ.237-8)
  • Όλοι οι μουσουλμανικοί ναοί ήταν αρχικά ελληνικές εκκλησίες, ενώ δύο από αυτούς ήταν ειδωλολατρικοί ναοί και μετατράπηκαν σε εκκλησίες. Ο πιο αξιόλογος είναι αυτός που είναι ακόμη γνωστό στους Έλληνες με το όνομα παλεά Μητρόπολις ή πιο κοινά Eski Metropoli, μια ονομασία δοσμένη από τους Τούρκους.Από τότε,στην εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, φαίνεται να ήταν ο καθεδρικός ναός του μητροπολιτικού επισκόπου.Πρόκειται για μια ροτόντα χτισμένη από ρωμαϊκούς πλίνθους, με δύο πόρτες, η μια στα νότια και η άλλη στα δυτικά. Το πάχος των τοίχων είναι 18 πόδια, το ύψος περίπου 50 πόδια, η διάμετρος 80 πόδια. Πάνω από αυτούς τους τοίχους υπήρχε ένα μεγάλο οικοδόμημα μικρότερων διαστάσεων, το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου όπως και ο τρούλος που το διακοσμεί προστέθηκαν πιθανώς όταν το κτίριο βρέθηκε στην υπηρεσία του χριστιανισμού. Φωτίζεται από παράθυρα στο μεσαίο ύψος του κτιρίου , το οποίο είναι περίπου 80 πόδια. Πιθανώς είναι και τα παράθυρα αυτά χριστιανική επιδιόρθωση ενώ ο αρχαίος ναός φωτιζόταν από τον τρούλο.Το εσωτερικό του τρούλου είναι κοσμημένο με αναπαράσταση των κτιρίων και των αγίων σε μωσαϊκό, διασπαρμένα με επιγραφές που επεξηγούν τα θέματα, κάτι σύνηθες στις ελληνικές εκκλησίες. ‘Ομως τώρα πια είναι τόσο κατεστραμένα για να μπορούν να διαβαστούν αν και οι Τούρκοι δεν έχουν καταστρέψει κανένα από αυτά τα στολίδια, ούτε και την εικόνα του Παντοδύναμου που καταλάμβανε μια γωνιά του ναού έναντι της θύρας όπου κάποτε βρισκόταν ένα παγανιστικό είδωλο. Σε ένα σημείο αντικατέστησαν ένα πεσμένο μωσαϊκό με εικονογραφία σε απομίμηση του. (Leake,τομ.ΙΙΙ,σ.240-1)
  • Η Αγία Σοφία είναι μουσουλμανικός ναός, όπως λέγεται από τους Τούρκους, όπως και ο φημισμένος ναός στην Κωνσταντινούπολη ήταν πριν εκκλησία αφιερωμένη στην Θεία Σοφία. Οι ‘Ελληνες ισχυρίζονται ότι χτίστηκε από τον αρχιτέκτονα της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης.Τουλάχιστον το σχέδιό του είναι παρόμοιο, με ελληνικής τεχνοτροπίας σταυρό και οκτάστηλη στοά πριν από την θύρα και θόλο στο κέντρο, με μωσαϊκό που απεικονίζει διάφορα αντικείμενα πολύ κατεστραμένα.Ενδιάμεσα διακρίνονται διάφοροι άγιοι και φοίνικες.Οι Τούρκοι αντίθετα με τη συνήθειά τους να καταστρέφουν ή τουλάχιστον να επικαλύπτουν με στρώμα γύψου τις μορφές στις ελληνικές εκκλησίες που έχουν μετατρέψει σε τζαμιά, έχουν επιτρέψει σε όλες τις μορφές της Αγίας Σοφίας να παραμείνουν, με εξαίρεση ένα κεντρικό τμήμα που αντικατέστησαν με αραβική επιγραφή, ενώ έχω εντυπωσιαστεί από ένα τεράστιο ανθρώπινο πρόσωπο που κοιτά προς τα κάτω, όπως συχνά έχω παρατηρήσει σε ελληνικούς ναούς, και το οποίο επιγράφεται Παντοκράτωρ. (Leake, τόμ.ΙΙΙ, σ.241-2)
  • Ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης υπολογίζεται σε 80.000 αλλά πιθανότατα δεν υπερβαίνει τις 65.000 εκ των οποίων 35.000 είναι Τούρκοι, 15.000 είναι Έλληνες και 13.000 είναι Εβραίοι ενώ οι υπόλοιποι είναι Φράγκοι και Αθίγγανοι. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ.248)
  • Ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης υπολογίζεται σε 80.000 αλλά πιθανότατα δεν υπερβαίνει τις 65.000 εκ των οποίων 35.000 είναι Τούρκοι, 15.000 είναι Έλληνες και 13.000 είναι Εβραίοι ενώ οι υπόλοιποι είναι Φράγκοι και Αθίγγανοι. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ.248)
  • Όλοι οι Τούρκοι της Μακεδονίας που φέρουν όπλα, είναι Γιουρούκοι, Σπαχήδες ή Γενίτσαροι. Οι Σπαχήδες είναι το ιππικό που ιδρύθηκε από τους κατόχους των ζαϊμιών και των τιμαρίων, όταν ζητήθηκε από την κυβέρνηση. Οι Γιουρούκοι καλλιεργούσαν την γη τους κυρίως σε ορεινές περιοχές. Οι Γενίτσαροι είναι οι φρουροί των οχυρωμένων τοποθεσιών, ανάμεσα στους οποίους είναι κυρίως καταταγμένοι το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλών των οικογενειών που ασχολούνται με το εμπόριο και τη βιομηχανία, ή κάτοχοι ιδιοκτησίας στη γειτονική πεδιάδα. Ο Χατζή Μουσταφά,ο Μπας τσαούς των Γενίτσαρων έχει επτά τσιφλίκια 20.000 πιάστρων το έτος παρόλο που ζει και με εκείνα των οκτώ ή δέκα χιλιάδων.Με μια κυβέρνηση που κάνει τον καθένα να νιώθει ανασφαλής να επενδύσει τον πλούτο του και αφήνει περιουσία και ζωή αβέβαιες, οι ακρότητες της τσιγγουνιάς και της σπατάλης είναι φυσικό να υπάρχουν. Οι Τούρκοι όπως και οι Εβραίοι, φτάνουν στα άκρα με την τσιγγουνιά ενώ η σπατάλη δεν είναι διόλου ασυνήθιστη στους νεαρούς Οσμανλήδες.Επισήμανα έναν κατώτερο υπάλληλο στο δικαστήριο που μέσα σε λίγα χρόνια κατασπατάλησε 2000 χρηματικά έπαθλα και επτά τσιφλίκια. Αυτοί οι Τούρκοι ιδιοκτήτες γης είναι, ωστόσο, αυτοί με την μεγαλύτερη σταθερότητα στην Τουρκία. Και οι Φράγκοι έμποροι που παζαρεύουν για το καλαμπόκι, το βαμβάκι, και τον καπνό τους, μπορούν, χωρίς πολύ ρίσκο, να προάγουν τις καλλιέργειές τους. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ.249)
  • Η Πολιτεία, ή η ελληνική κοινωνία, κυβερνάται από την μητροπολιτική επισκοπή, που μαζί με τους άρχοντες καθορίζει όλες τις πολιτικές διαμάχες για τις οποίες οι Τούρκοι δεν ενδιαφέρονται, εκτός εάν οι χριστιανοί το θεωρούν σωστό να προσφύγουν στο δικαστήριο. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 250)
  • Όσον αφορά τους Τούρκους [της Θεσσαλονίκης], δεν έχουν ακόμη κάποιο μνημείο. Οι Τούρκοι αν και έχουν δανειστεί πολλά και καταστρέψει περισσότερα, δεν έχουν κατασκευάσει τίποτα- ούτε καν φυλακή. Σχεδόν όλα τα τζαμιά, όπου υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός, ήταν κάποτε χριστιανικές εκκλησίες. Οι “Επτά Πύργοι” και ο “Λευκός ή Ματωμένος Πύργος” , οι δύο κύριες φυλακές της επαρχίας, ήταν επίσης Βυζαντινά φρούρια. Οικοδομήματα κατασκευασμένα με πρωτοβουλία των Τούρκων είναι μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού: το Κονάκι, ή διοικητήριο, ένας στρατώνας, ένα στρατιωτικό νοσοκομείο, και ένα συντριβάνι συνθέτουν τη λίστα της Οθωμανικής συνεισφοράς στην αρχιτεκτονική της πόλης. Όλα αυτά τα κτίρια είναι αρκετά μοντέρνα και δεν έχουν τίποτα το χαρακτηριστικό από Τουρκία. Για τις Βυζαντινές εκκλησίες της Θεσσαλονίκης, οι οποίες έχουν ιδιοποιηθεί από τους Τούρκους, υπάρχουν λεπτομερείς περιγραφές στα έργα πολλών “σοφών”, Αγγλικές και ξένες, οι οποίοι κατά διαφορετικά διαστήματα επισκέφτηκαν την πόλη.
    (Abbott, σ. 12-17)
  • Η εμφάνιση των Τούρκων στη Μακεδονία προηγείται της κατάκτησης της απ’ αυτούς. Πολύ πριν από την εγκαθίδρυση οθωμανικής ή και σελτζούκικης αυτοκρατορίας στη Μικρά Ασία, Τούρκοι είχαν εισδύσει στη Μακεδονία από στεριά και θάλασσα. Περί τα μέσα του 9ου αιώνα, λένε οι βυζαντινοί συγγραφείς, Πέρσες, που εμφύλιοι πόλεμοι είχαν εκδιώξει από τη χώρα τους, ζητούν από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο άσυλο στην αυτοκρατορία, το οποίο και τους παραχωρείται. Τους εγκαθιστούν ως αποίκους στις όχθες του Βαρδάρη. Εκχριστιανίζονται αλλά διατηρούν τα χριστιανικά τους ήθη και την ημινομαδική ζωή τους. Υπό την ονομασία «Βαρδαριώτες» δίνουν στην αυτοκρατορική φρουρά μια φάλαγγα, η οποία φρουρεί τις πύλες του Ιερού Παλατίου. Οι υποτιθέμενοι αυτοί Πέρσες ήσαν Τούρκοι, σύμφωνα με τη γνώση που διατύπωσε ο κ. Ραμπώ (L’ Empire grec au Xe siècle, σ. 215) και που έχει γίνει αποδεκτή. Είναι αδύνατο να εντοπισθεί σήμερα η ακριβής θέση των αποικιών τους.
    Οι διάδοχοι του Θεόφιλου πρέπει να δέχθηκαν κι άλλους τέτοιους φιλοξενούμενους. Στα 1065 οι Ούζοι-τουρκικό φύλο-περνούν το Δούναβη, κατατροπώνουν ένα ελληνοβουλγαρικό στράτευμα και, όντας περίπου εξακόσιες χιλιάδες, πλημμυρίζουν τη χερσόνησο μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Στα 1123 έρχεται ένα άλλο φύλο, που οι Βυζαντινοί το ονόμασαν φύλο των Πετσενέγκων. Από τους καταυλισμούς τους μεταξύ Δνείπερου και Δούναβη περνούν ασταμάτητα από την άλλη πλευρά του ποταμού και κατεβαίνουν μέχρι το Αιγαίο. Στα 1243 καινούργιοι Τούρκοι υπό τις ονομασίες Κουμάνοι, Ούζοι ή Ογούζοι έρχονται για να απογκρεμίσουν στη Μακεδονία ό,τι έχουν αφήσει όρθιο οι Βούλγαροι και οι λατίνοι Σταυροφόροι. (Berard, σ. 194-195)
  • Οι Τούρκοι που συναντούμε σήμερα στα δυτικά του Βαρδάρη, έχουν έρθει οι περισσότεροι από την Ανατολή. Οι πρώτοι ήρθαν από τη θάλασσα. Στα 1331, εβδομήντα πλοία του μπέη του Καράσι αποβίβασαν στην ακτή της Θεσσαλονίκης συμμορίες, που λεηλατούν τη Βέροια. Στα 1343 και 1352 καινούριες εφορμήσεις. Ακολουθεί η μεγάλη κατάκτηση με τις εισβολές του Μουράτ και του Βαγιαζήτ. Ύστερα από είκοσι χρόνια ολόκληρη η Μακεδονία ήταν υποταγμένη (1370). (Berard, σ. 198)
  • Η τουρκική φυλή σχηματίζει δυτικά του Βαρδάρη δύο βασικές φυσικές κηλίδες. Η μία, στην παραθαλάσσια πεδιάδα του ποταμού, έχει ως κέντρο τα Γενιτσά (Γενιτσέ-Βαρδάρ), ως όρια στα ανατολικά του Βαρδάρη και τον Καρασμάκ, δυτικά και βόρεια τη Μογλενίτσα και τις πλαγιές των βουνών Παζίκ. Η ευφορία της πεδιάδας αυτής προσείλκυσε φυσιολογικότατα τον Τούρκο καλλιεργητή. Ο καπνός του Βαρδάρη είναι διάσημος σε όλη την Τουρκία.
    Η άλλη κηλίδα, πολύ πιο απλωμένη, είναι σχεδόν τετράγωνου σχήματος. Τα ανατολικά της όρια πηγαίνουν από τα Βοδενά στα βόρεια ως το βουνό Κάφα ή τη Λαμπάνιτσα στα νότια. Τα δυτικά της όρια, από την καμπή του Βίστριτζα προς τη Ντομένιτσα, μέχρι τη Μπάνιτσα στον κάμπο του Μοναστηρίου. Η στρατιωτική αυτή αποικία φρουρούσε έτσι τα περάσματα των Βοδενών και της Βέροιας ανάμεσα στα ανατολικά και στα δυτικά, και τη μεγάλη οδό Βορρά- Νότου από το Μοναστήρι στη Λάρισα. Παράλληλα, με την οδό αυτή κάποιες προφυλάξεις ξεχειλίζουν προς τα βόρεια και ανεβαίνουν μέχρι το Μοναστήρι μέσω Φλώρινας, Κλετσίνας, Λέζεκ. Το ίδιο και προς τα νότια, οι τουρκικές νησίδες της Ελασσόνας και του Τύρναβου ένωναν άλλοτε τους Τούρκους των Σερβίων με τη σημαντικότατη ομάδα της Λάρισας και της Θεσσαλίας.
    Μεταξύ των τεσσάρων γωνιών των Βοδενών, της Λαμπάνιτσας, της Ντομένιτσας και της Μπάνιτσας δεν είναι όλος ο πληθυσμός ούτε όλος ο τόπος τουρκικός. Οι κατακτητές πήραν τις καλύτερες γαίες, τους κάμπους και τις όχθες των ποταμών και άφησαν το βουνό στο χριστιανό. Στην πεδιάδα ο χριστιανός αγρότης παρέμεινε προσκολλημένος στο έδαφος, στην υπηρεσία του αγά ή του μπέη. Τα περισσότερα χωριά ήσαν χριστιανικά, ενώ οι Τούρκοι συγκεντρώθηκαν στις κωμοπόλεις ή στις πόλεις, στα Σέρβια, το μεγαλύτερο κέντρο τους, τη Βελβενδό, τη Βέροια, τη Νάουσα, τα Βοδενά, την Πτολεμαΐδα(Καΐλάρια), τη Τζούμα και την Κοζάνη. Και οι κωμοπόλεις όμως και οι πόλεις δεν τους ανήκουν ολόκληρες. Αναγκάστηκαν να υπομείνουν την παρουσία ορισμένων χριστιανών, χάρη στο εμπόριο και τη βιομηχανία, κι έπειτα την εισροή ή τη συγκέντρωση Ελλήνων και Βλάχων. Τα Σέρβια είναι κατά το ένα τρίτο χριστιανικά, η Βέροια και η Κοζάνη κατά το ήμισυ, τα Βοδενά και η Κοζάνη κατά τα τρία τέταρτα.
    Σ’ ολόκληρη την υπόλοιπη Μακεδονία δεν υπάρχει τούρκικη συσσωμάτωση που να συγκρίνεται μ’ αυτές, που περιγράψαμε πιο πάνω. Οι Τούρκοι είναι διασκορπισμένοι σε όλη τη χώρα κατά μικρές ομάδες, στρατιωτών ή γεωργών, είτε στα στρατηγικά σημεία είτε στο κέντρο των πιο εύφορων γαιών.
    (Berard, σ. 199-201)
  • Εκτός από το Μοναστήρι και την πεδιάδα του, το Βέλες και τη συμβολή των ποταμών του, η Βόρεια Μακεδονία αδειάζει λίγο λίγο από τους Τούρκους. Και στο Βέλες ακόμη οι Τουρκοί ξαναπέρασαν το ποτάμι και έστησαν για μερικές γενιές τις λασποκαλύβες τους ανάμεσα στο Βαρδάρη και την Μπρεγάλνιτσα. (Berard, σ. 201-202)